1951 Mülteci Sözleşmesi: 70 yıllık hayat kurtaran koruma

Bugün, evlerini terk etmek zorunda kalan insanların haklarını belirleyen önemli bir uluslararası anlaşma olan 1951 Mülteci Sözleşmesi'nin 70. yıldönümü. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, UNHCR, bu sözleşmenin ruhuna ve temel ilkelerine bağlı kalmanın bugün her zamankinden daha acil olduğunu söylüyor.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, “Sözleşme, dünyadaki mültecilerin haklarını korumaya devam ediyor,” dedi.
“Sözleşme sayesinde milyonlarca hayat kurtarıldı. Hazırlanmasından yetmiş yıl sonra, uluslararası toplumun sözleşmenin ilkelerini savunuyor olması hayati önem taşımaktadır.”
Grandi, mültecilerle sığınmacıların kara ve deniz sınırlarından sınır dışı edilmesi ve geri itilmesinden, uygun koruma önlemleri olmaksızın işlemden geçirilmek üzere üçüncü devletlere zorla gönderilmesine kadar, bazı hükümetlerin son zamanlarda Sözleşme'nin ilkelerini göz ardı etme veya bozma girişimlerinden endişe duyduğunu ifade etti.
Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Sözleşmesi'nin imzalanmak üzere devletlere sunulmasından 70 yıl sonra konuşan Grandi, anlaşmanın uluslararası insan hakları hukukunun önemli bir bileşeni olduğunu ve şimdi de, hazırlandığı ve üzerinde anlaşmaya varıldığı zamanki kadar geçerliliğini koruduğunu söyledi.
Grandi, "Sözleşme'nin dili, mültecilerin hakları bakımından açıktır ve COVID-19 salgını gibi güncel ve eşi benzeri görülmemiş zorluklar ve acil durumlar bağlamında geçerliliğini korumaktadır," dedi.
Hem 1951 Mülteci Sözleşmesi hem de daha yakın tarihli olan Mültecilere İlişkin Küresel Mutabakat, mülteciler için bir dizi çözüm bulmak adına uluslararası işbirliği çağrısında bulunuyor.
Grandi uluslararası toplumun, zulümden kaçan birinin zarar veya tehlikeye geri gönderilmeme hakkı da dahil olmak üzere, Sözleşme'de ortaya konan mülteci korumasının temel ilkelerini sürdürmesi gerektiğini vurguladı.
Mülteci Sözleşmesi'nin 70. yıldönümü, UNHCR'nin 70 yıl önce zorla yerinden edilmiş kişilerin korunması bağlamında kendini dünyadaki yetkili kuruluş olmasından yalnızca birkaç ay sonrasına denk gelmiştir.
 
Editörler için geçmiş deneyim notları: 

• İkinci Dünya Savaşı dehşetinin ardından, Birleşmiş Milletler, 14 Aralık 1950'de UNHCR Tüzüğünü yayınladı ve faaliyet şartlarını belirleyerek 26 devletin tam yetkili temsilcilerine Sözleşme metnini sonuca vardırmak için Cenevre'de toplanma talimatını verdi. Bu metin Temmuz 1951'de tamamlanmıştır.
• UNHCR, 1951 Sözleşmesinin koruyucusudur ve uluslararası hukuk uyarınca, Sözleşmenin uygulanmasını denetlemek ve mültecileri korumak ve kalıcı çözümler bulmak için devletlerle birlikte çalışmak gibi emsalsiz bir yetkiye sahiptir.
• Uluslararası korumaya ihtiyacı olan kişilerin kapsamını genişleten Sözleşme ve 1967 Protokolü, kimin mülteci olduğunu ve bu kişilerin ne tür koruma almaya, yardım ve sosyal haklardan faydalanmaya hak kazandıklarını açıkça belirtmektedir. Bu ikiz dokümanlar, bugün mülteci korumasının temel taşı olmaya devam etmekle birlikte Afrika'daki 1969 Afrika Birliği Örgütü Mülteci Sözleşmesi, Latin Amerika'daki 1984 Cartagena Deklarasyonu ve AB'nin Ortak Avrupa İltica Sistemi gibi çok sayıdaki bölgesel anlaşmaya ve kanuna ilham kaynağı olmuştur.
• UNHCR tüm devletleri, 1951 Sözleşmesi de dâhil olmak üzere mülteci hukuku ilkelerini, tüzüklerini kanunlaştırıp, kurumlar oluşturmakla birlikte bu hükümleri yansıtan politika ve uygulamaları benimseyerek yürürlüğe koymaya çağırmaktadır. Ayrıca, sözleşmeye taraf olmayan ülkeleri de Sözleşmeye katılmaya teşvik etmektedir; bu kapsamda 2018 yılında Güney Sudan da sözleşmeyi imzalayarak listenin son imzacısı olmuştur.
• Sözleşmenin ilkeleri, daha öngörülebilir ve adil sorumluluk paylaşımı için bir plan olan Mültecilere İlişkin Küresel Mutabakat tarafından Aralık 2018'de yeniden onaylanmıştır. Hem Sözleşme hem de Mutabakat, uluslararası bir iş birliği olmadan mülteci sorunlarına sürdürülebilir bir çözüm sağlayamayacağını belirtmektedir.

 
1951 Mülteci Sözleşmesi hakkında daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Küresel Mülteci Mutabakatı hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayın.
UNHCR'nin Mülteci Medya arşivindeki materyaller için bu bağlantıyı takip edin (oturum açmak için kayıt olmanız gerekebilir, bu işlem ücretsizdir).