II. Dünya Savaşı sonrası dönemde küresel çapta zorla yerinden edilenlerin sayısı ilk kez 50 milyonun üzerine çıktı

Bugün UNHCR tarafından açıklanan bir rapora göre dünya genelindeki mültecilerin, sığınmacıların ve ülkelerinde yerinden edilmiş olan kişilerin sayısı II. Dünya Savaşı sonrası dönemde ilk defa 50 milyon kişiyi geçmiştir.
UNHCR’nin her yıl yayınladığı ve hükümetlerin ve partner sivil toplum kuruluşlarının derlediği verilere ve kurumun kendi kayıtlarına dayanan Küresel Eğilimler raporuna göre, 2013 yılı sonu itibariyle zorla yerinden edilen kişi sayısı 51.2 milyona ulaşmıştır; bu rakam 2012’de rapor edilmiş olan 45.2 milyon kişiden tam altı milyon fazladır.
Bu muazzam artışın başlıca nedeni, geçen yılın sonu itibariyle 2.5 milyon kişinin mülteci durumuna düşmesine ve 6.5 milyon kişinin de ülkelerinde yerinden edilmesine neden olan Suriye’deki savaştır. Afrika’da da, özellikle Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ve 2013 yılı sonlarına doğru Güney Sudan’da önemli boyutta yeni yerinden edilmeler yaşanmıştır.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri António Guterres yaptığı açıklamada, “Burada, savaşları sona erdirememenin, çatışmaları çözüme kavuşturamamanın ve önleyememenin ağır bir maliyeti olduğunu görüyoruz. Bugün barış konusunda ciddi bir açık verilmiştir. İnsani yardım çalışanları ancak geçici çareler sunmaktadır, siyasi çözümlere ciddi anlamda ihtiyaç duyulmaktadır. Bu olmadan, rakamlara yansıyan ürkütücü düzeydeki çatışmalar ve kitlesel acılar devam edecektir” demiştir.
Dünya genelinde toplam 51.2 milyon olan zorla yerinden edilmiş kişi sayısı, çok sayıda insanın yardıma muhtaç olduğunu göstermektedir ve bunun hem dünyadaki donör ülkelerin dış yardım bütçeleri hem de mülteci krizlerine komşu olan ülkelerin kabul ve barındırma kapasiteleri üzerinde etkisi vardır.
Guterres ayrıca, “Uluslararası toplum farklılıklarının üstesinden gelmeli ve bugün Güney Sudan, Suriye, Orta Afrika Cumhuriyeti ve başka yerlerde yaşanan çatışmalara çözümler bulmalıdır. Geleneksel olmayan donörlerin, geleneksel donörlerin yanında yerini alması gerekmektedir. Bugün zorla yerinden edilen kişilerin sayısı Kolombiya veya İspanya, Güney Afrika veya Güney Kore gibi orta ila büyük ölçekli ülkelerin nüfusuna eşittir,” demiştir.
Mülteciler
Küresel Eğilimler raporundaki yerinden edilme verileri üç grubu kapsamaktadır: mülteciler, sığınmacılar ve ülke içinde yerinden edilenler. Bunlar arasında, mültecilerin sayısı dünya genelinde 16.7 milyona ulaşmıştır, bunların 11.7 milyonu UNHCR’nin himayesi altındayken geri kalan kısım ise UNHCR’nin kardeş kuruluşu BM Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Kuruluşu’nun himayesindedir. Tek başına bu rakamlar UNHCR’nin 2001’den bu yana gördüğü en yüksek rakamlardır. Ayrıca UNHCR’nin himayesi altındaki mültecilerin yarısından çoğu (6.3 milyon) 2013 sonu itibariyle beş yıldan daha uzun zamandır evlerinden uzaktadır.
Genel olarak, menşe ülke bazında UNHCR himayesindeki en büyük mülteci nüfusunu Afghanlar, Suriyeliler ve Somalililer oluşturmaktadır – ve bu ülkelerden gelen mülteciler dünya genelindeki toplam mülteci nüfusunun yarısından fazlasını oluşturmaktadır. Pakistan, İran ve Lübnan ise diğer ülkelerden daha fazla sayıda mülteciye ev sahipliği yapmaktadır.
Bölge bazında, Asya ve Pasifik toplamda 3.5 milyon kişi ile en büyük mülteci nüfusuna sahiptir. Sahra altı Afrika’da ise 2.9 milyon kişi varken, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da 2.6 milyon kişi bulunmaktadır.
Sığınmacılar
Mültecilere ilaveten, 2013 yılında 1.1 milyon kişi sığınma başvurusunda bulunmuştur, ve bu kişilerin çoğu gelişmiş ülkelerde başvuruda bulunmuştur (2013 yılında Almanya en yüksek sayıda yeni iltica başvurusu alan ülke olmuştur). Refakatsiz veya ailelerinden ayrı düşmüş çocuklardan da rekor sayıda sığınma başvurusu alınmıştır, bu rakam 25,300 başvurudur. Diğer ülkelerden gelenlere kıyasla en yüksek başvuru 64,300 başvuru ile Suriyelilerden gelmiştir, bunu Kongo Demokratik Cumhuriyeti (60,400) ve Myanmarlı (57,400) sığınmacılar izlemiştir.
Ülke içinde Yerinden Edilme
Ülke içinde yerinden edilen – yani evlerini terk etmek zorunda kalan ancak hala kendi ülkelerinde bulunan – insanların sayısı 33.3 milyon kişi ile rekor sayıya ulaşmıştır ve bu grup Küresel Eğilimler raporunda yer alan gruplar arasında en büyük artışın yaşandığı gruptur. Bu gruptakilerin çoğu yardım ulaştırmanın zor olduğu ve mültecilere sağlanan uluslararası koruma normlarının bulunmadığı çatışma bölgelerinde bulunduğundan UNHCR ve diğer insani aktörler için bu insanlara yardım sunmak ciddi bir zorluktur.
Bireye yönelik çözümler
UNHCR’nin görevlerinden biri de zorla yerinden edilmiş kişiler için uzun vadeli çözümler bulmaktır. Mümkün ise bu çözüm gönüllü geri dönüş yoluyla gerçekleştirilir, ancak diğer olasılıklar arasında yerel entegrasyon ve üçüncü ülkelere yerleştirme de bulunmaktadır. 2013 yılında neredeyse son 25 yıldır mültecilerin geri dönüşleri konusunda görülen en düşük dört rakamdan biri görülmüştür – bu rakam 414,600 kişidir. Yaklaşık 98,400 mülteci 21 ülkeye yerleştirilmiştir. UNHCR’nin ülkesinde yerinden edilmiş kişiler konusunda çalışma yaptığı ülkelerde evlerine dönmüş olan 1.4 milyon kişi varsa da, yerel entegrasyon ve ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin geri dönüşü konusunda rapora eklemek üzere dünya genelinden veri toplamak mümkün olmamıştır.
Vatansızlık
Zorla yerinden edilmiş olan 51.2 milyon kişiye (vatansız olmak mutlaka yerinden edilmek anlamına gelmediğinden) dünya genelindeki vatansız kişiler dahil değildir. Vatandaşlıkla ve bununla ilgili belgeleri olmayan kişilerin kayıt altına alınması konusunda hem hükümetlerin hem de UNHCR’nin yaşadığı zorluklar sebebiyle ve ülkeler vatandaşları olmayan kişiler hakkında veri toplamadığı için vatansız kişilerin sayısı konusunda kesin bir rakam vermek zordur. 2013 yılı için, UNHCR’nin dünya genelindeki ofislerinden alınan verilere göre yaklaşık vatansız kişi sayısı 3.5 milyondur, ancak bu rakam dünya genelinde vatansız olduğu tahmin edilen kişi sayısının yaklaşık üçte biridir.
****
Raporun tamamı ve eşlik eden multimedya materyalleri http://unhcr.org/trends2013/ bağlantısından indirilebilir.
UNHCR Sözcüleri
CENEVRE, UNHCR Merkez Ofisi
Melissa Fleming, Cep telefonu: +41 79 557 9122
Adrian Edwards, Cep telefonu: +41 79 557 9120
Babar Baloch, Cep telefonu: +41 79 557 91 06
Dan McNorton, Cep telefonu: +41 79 217 3011
Ariane Rummery, Cep telefonu: +41 79 200 7617
ANKARA, TÜRKİYE
Selin Ünal, Cep Telefonu: +90 0530 282 7862