Mülteci korumasının tüm dünyada COVID-19 imtihanından geçtiği 2020 ortası itibarıyla zorla yerinden edilen kişilerin sayısı 80 milyonu aştı

BM Mülteci Örgütü, UNHCR,  küresel ölçekte zorla yerinden edilenler hakkında Cenevre’de bugün yayımlanan rapora göre, yıl sonu tablosu henüz netleşmemekle birlikte 2020 ortası itibarıyla tüm dünyada yerinden edilen kişilerin sayısının 80 milyonu aştığını öngörmektedir.
Yıl başında zulüm, çatışma ve insan hakkı ihlallerinden dolayı zorla yerinden edilen 79,5 milyona yakın insanın olduğu açıklanmıştı. 2020’de devam etmekte olan ve ortaya yeni çıkan çatışmaların yanı sıra yaşanmakta olan pandemi, 45,7 milyonunu ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin (ÜYEK), 29,6 milyonunu mülteci ve ülkesi dışında yerinden edilmiş kişilerin, 4,2 milyonunu ise sığınmacıların oluşturduğu bu büyük grubun hayatlarını dramatik bir biçimde etkilemektedir.
Dünyanın pandemiyle mücadele etmekte olduğu bir dönemde, BM Genel Sekreteri’nin Mart ayında yaptığı acil küresel ateşkes çağrısına rağmen çatışmalar ve zulümler son bulmamıştır. 2020’nin ilk yarısında Suriye, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Mozambik, Somali ve Yemen’de yaşanan şiddet olayları yerinden edilenlere yenilerinin eklenmesine yol açmış, Afrika’nın Orta Sahel bölgesinde sivillerin tecavüze uğrayıp infaz edildiği acımasız şiddet olayları tabloyu daha da ağırlaştırmıştır.
BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, konuyla ilgili açıklamasında şunları ifade etti: “Geçtiğimiz 10 yıl içinde zorla yerinden edilen kişilerin sayısı iki katına çıktı. Bu, uluslararası toplumun barışı koruyamadığını göstermektedir. Bu korkutucu tabloda ne yazık ki yeni bir eşiği daha aşıyoruz ve dünya liderleri savaşa dur demedikçe durum daha da kötüye gidecek.”
COVID-19, tüm dünyada halk sağlığını tehdit etmenin yanında zorla yerinden edilmiş kişilerin korunmasında ve geçiminde yeni bir krizi beraberinde getirmiştir. İnsan hayatını her açıdan altüst eden koronavirüs, zorla yerinden edilenlerin ve vatansız kişilerin hâlihazırda yaşadıkları sorunları daha da derinleştirmiştir.
COVID-19’un yayılım hızını yavaşlatmak için alınan bazı tedbirler mültecilerin güvenli bir yere ulaşmalarını zorlaştırmıştır. Pandeminin ilk dalgasının zirve yaptığı Nisan ayında 168 ülke sınırlarını kısmen ya da tamamen kapatmış, bu ülkelerden 90’ı ise sığınmacıları bu uygulamadan muaf tutmamıştır. Bu tarihten itibaren, UNHCR’nin de verdiği uzmanlık desteğiyle 111 ülke virüsün yayılım hızını yavaşlatmak için gereken tedbirleri alırken iltica sistemlerini tam kapasiteyle ya da en azından belirli bir ölçüde işler kılacak pragmatik çözümler bulmuştur.
Bütün bu önlemlere rağmen yeni sığınma başvurularının 2019’un aynı dönemine göre üçte bir oranında düştüğü görülmektedir. Öte yandan tüm dünyada çatışmaların temelinde yatan nedenler çözüme kavuşturulmamaktadır.
2020’de önceki yılların aynı dönemlerine kıyasla yerinden edilmiş kişilere sunulan kalıcı çözümlerde düşüş yaşanmıştır. 635.000’ini ülkesinde yerinden edilmiş kişilerin oluşturduğu yalnızca 822.600 yerinden edilmiş kişi evine dönebilmiştir. Yılın ilk yarısında mülteci dönüşleri önceki yıla göre %22 azalmış, sadece 102.600 kişi gönüllü olarak ülkesine dönmüştür.
Mart ayından Haziran’a kadar olan süreçte COVID-19 kısıtlamaları çerçevesinde mültecilerin yerleştirme ülkelerine seyahati askıya alınmıştır. Devletlerin paylaştığı verilere göre 2020’nin ilk 6 ayında üçüncü bir ülkeye yerleştirilen mülteci sayısı önceki yıla göre yarı yarıya düşerek 17.400’e inmiştir.
Dünyadaki toplam vatansız kişi sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber 79 ülkenin yayımladığı raporlar 4,2 milyon vatansız kişinin bulunduğunu ortaya koymaktadır.
UNHCR, her yıl Haziran ayında yayımladığı Küresel Eğilimler raporunda tüm dünyada zorla yerinden edilenlere dair istatistikleri paylaşmaktadır. Yeni yayımlanan Yıl Ortası Raporu’na buradan ulaşabilirsiniz:
Küresel yerinden edilme istatistikleri için tıklayınız: https://www.unhcr.org/refugee-statistics/.