راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی

جمهوری اسلامی ایران میزبان یکی از بزرگترین جمعیت­های پناهندگان شهری در دنیا است و بیش از چهار دهه است به میلیون‌ها افغانستانی پناه داده است. افغانستانی‌ها دومین جمعیت بزرگ پناهندگان در جهان و بیشترین جمعیت بیجاشده طولانی ­مدت را  تشکیل می‌دهند.

فعالیت‌های کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران توسط راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی هدایت می‌­شود. این راهبرد که توسط افغانستان، پاکستان و ایران با حمایت کمیساریا ایجاد شده، در سال 2012 میلادی به تایید جامعه‌ی بین‌المللی رسیده است و به فراهمسازی چارچوبی اولیه و منطقه‌ای برای تعامل فرامرزی همچنین هماهنگی­­‌های لازم برای اقامت قانونی پناهندگان افغانستانی در دو کشور اصلی میزبان ادامه می‌دهد. راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی بر ارتقای تاب‌آوری پناهندگان افغانستانی و همزیستی آنها با جوامع میزبان و جلب حمایت جهت تقسیم هرچه بیشتر و عادلانه تر مسئولیت‌ها توسط جامعه بین‌المللی، در راستای پیمان جهانی پناهندگان تاکید دارد. بنابراین تا امروز نقشه راهی منطقه‌ای در اختیار دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و سایر دست‌اندرکاران بوده تا از این امرمهم که جوامع میزبان کمک مورد نیاز خود را دریافت می‌کنند همچنین پناهندگان نیز توانایی زندگی پرباری دارند، اطمینان حاصل شود.

در سال 2012 میلادی کمیته راهبردی چهار جانبه‌ای متشکل افغانستان، ایران و پاکستان و کمیساریا تشکیل شد تا به اجرای  این راهبرد در سطح منطقه کمک کند. آخرین نشست این کمیته در ماه دسامبر 2022 میلادی به میزبانی دولت ایران تشکیل شد. به‌علاوه، به منظور حمایت از اجرای راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی و ارکان مربوطه در سطح ملی، کمیته‌های راهبردی ملی، متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های ذیربط و کمیساریا، در هر سه کشور تاسیس شده‌اند. کمیته‌های ملی، اسناد­ پروژه‌هایی که با اهداف و برنامه‌های راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی همسو باشند را بازبینی و تایید می‌کنند، سپس گزارش آنها را به کمیته راهبردی چهارجانبه ارائه می‌­دهند.

در تاریخ 16 ماه دسامبر 2019 میلادی ( برابر با 25 آذرماه 1398)، همزمان با برگزاری مجمع جهانی پناهندگان، کشورهای افغانستان، ایران، پاکستان و کمیساریا برای ایجاد یک سازوکار حمایتی راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی، گرد هم آمدند. این سازوکار، دولت‌های حامی و سایر فعالین مرتبط را گرد هم آورده تا به شیوه‌های مختلفی از جمله بسیج حمایت‌های مالی بیشتر، بار دیگر توجه را بر وضعیت پناهندگان افغانستانی متمرکز کند. سازوکار حمایتی راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی به ­دنبال دستیابی به تقسیم عادلانه‌تر و قابل پیش­‌بینی‌تر مسئولیت­‌ها با  کشورها و جوامع میزبان و حمایت از یافتن راه‌حل‌­هایی همانند کمک به کشورهای مبدا، در زمان مناسب است.

از زمان ایجاد سازوکار حمایتی، فعالین متعددی به عضویت گروه اصلی سازوکار حمایتی در آمده‌‌اند تا از حمایت پایدار از راه‌حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغانستانی اطمینان حاصل کنند. اعصای گروه اصلی تا امروز از این قرار هستند: