Wielu uchodźców ma niewielką nadzieją na powrót do domu. Dla nich jedynym rozwiązaniem jest budowa nowego życia i domu w kraju azylu oraz integracja z lokalną społecznością.
Dla UNHCR integracja lokalna stanowi dynamiczny, złożony proces dwustronny, prowadzący do pełnego i równego członkostwa w społeczeństwie pełniącym rolę gospodarza. Konwencja o uchodźcach z 1951 roku wymienia szereg praw społeczno-gospodarczych i prawnych koniecznych dla zapewnienia udanej integracji. Są to między innymi swoboda przemieszczania się, dostęp do edukacji i rynku pracy, dostęp do państwowej pomocy społecznej, możliwość nabywania nieruchomości oraz – w dłuższym okresie – możliwość uzyskania obywatelstwa.
Większość krajów Europy Środkowej uważało się przez dłuższy czas za kraje tranzytowe i robiło bardzo niewiele, aby rozwijać swoje systemy integracyjne. Przy wielu okazjach powodowało to, że wiele osób pozostawało bez wystarczającej pomocy, by nauczyć się języka, znaleźć pracę i dom, albo uzyskać kwalifikacje zawodowe. Ostatnimi laty poczyniono wiele wysiłków, by ułatwić integrację uchodźców. Opracowano także szereg programów i strategii.
UNHCR zwraca większą uwagę na kwestie integracji w regionie. Aby lepiej doradzać rządom w sprawie strategii integracyjnych, w kwietniu 2009 roku opracowano dwa kompleksowe dokumenty „Notę UNHCR w sprawie integracji uchodźców w Europie Środkowej” i „Program dotyczący integracji uchodźców w Europie Środkowej”. Dokumenty te zawierają przegląd praktyk integracyjnych oraz praktycznych rozwiązań, jakie powinny wynikać z polityki integracyjnej.
Promując integrację uchodźców, UNHCR w Europie Środkowej wspiera rozwój odpowiednich przepisów i strategii szkoleniowych, zdrowotnych, społecznych i dotyczących zatrudnienia. Lobuje także na rzecz wprowadzenia usług, które umożliwią osobom ubiegającym się o status uchodźcy zdobycie samodzielności ułatwiającej przyszłą integrację. UNHCR zwraca uwagę na wpływ warunków recepcyjnych na szanse powodzenia integracji. Poza tym UNHCR stara się ułatwić proces łączenia rodzin, częściowo poprzez identyfikację spraw precedensowych.
W procesie integracji uczestniczy wiele podmiotów, od ministerstw i gmin poprzez organizacje pozarządowe, pracodawców, związki zawodowe, szkoły, opiekę zdrowotną po system bankowy, właścicieli nieruchomości.
Aby ocenić poszczególne etapy integracji Przedstawicielstwo Regionalne UNHCR na Europę Środkową opracowało kompleksowe narzędzie do oceny integracji we współpracy z Grupą ds. Polityki Migracyjnej. Narzędzie to pomoże zmierzyć poziom i powodzenie procesu integracji na podstawie ponad 200 czynników. Narzędzie to zostanie pilotażowo wdrożone w krajach Europy Środkowej i pozostałych krajach europejskich w ciągu 18 miesięcy. Po sfinalizowaniu będzie służyć jako miara do oceny przestrzegania przez państwa standardów UE w zakresie integracji uchodźców i osób ubiegających się o status uchodźcy.
