W przeciwieństwie do uchodźców, osoby wewnętrznie przesiedlone nie przekraczają granic międzynarodowych, aby znaleźć schronienie, ale pozostają we własnych krajach. Nawet jeśli uciekają z podobnych powodów jak uchodźcy (konflikty zbrojne, uogólniona przemoc, łamanie praw człowieka), osoby wewnętrznie przesiedlone prawnie pozostają pod ochroną własnego rządu – mimo że to właśnie ten rząd może być przyczyną ich ucieczki. Jako obywatele, osoby wewnętrznie przesiedlone zachowują wszystkie swoje prawa i ochronę zarówno w ramach praw człowieka, jak i międzynarodowego prawa humanitarnego.
Pierwotny mandat UNHCR nie obejmuje osób wewnętrznie przesiedlonych, ale ze względu na doświadczenie Biura w zakresie przesiedleń, od wielu lat pomaga ono wielu z nich. UNHCR pełni wiodącą rolę w nadzorowaniu ochrony i schronienia dla osób wewnętrznie przesiedlonych, jak również koordynuje i zarządza obozami dla nich.
Pod koniec 2010 r. na całym świecie zanotowano około 27,5 mln osób wewnętrznie przesiedlonych. Tylko sześć krajów – Kolumbia, Demokratyczna Republika Konga, Irak, Pakistan, Somalia i Sudan – skupia na swoim terenie ponad połowę światowej populacji osób wewnętrznie przesiedlonych. UNHCR pomaga obecnie około 14,7 mln wewnętrznie przesiedlonym w 22 krajach.
Miliony innych cywilów, którzy zostali bez dachu nad głową w wyniku klęsk żywiołowych są również klasyfikowane jako osoby wewnętrznie przesiedlone. W oparciu o swoją wiedzę z zakresu pomocy humanitarnej, UNHCR staje się coraz bardziej zaangażowany w pomoc tej grupie, wobec której do tej pory przeprowadzał jedynie operacje pomocnicze. Przykłady udanych interwencji obejmują odpowiedź na przesiedlenia wywołane tsunami na Oceanie Indyjskim w 2004 r., trzęsieniem ziemi w 2005 r. i powodzią w Pakistanie w 2010 roku oraz cyklonem Nargis w Birmie dwa lata wcześniej.
W Europie Środkowej nie ma populacji osób wewnętrznie przesiedlonych zatem UNHCR nie prowadzi obecnie operacji pomocy tej grupie w tym regionie.
