Bezpaństwowość wywiera bardzo negatywny wpływ na życie człowieka. Posiadanie konkretnego obywatelstwa jest konieczne do pełnego funkcjonowania w społeczeństwie. Jest też niezbędnym warunkiem do cieszenia się pełnym zakresem praw człowieka.
Bezpaństwowość jest spowodowana wieloma przyczynami, w tym konfliktem przepisów, przesiedleniem, prawem małżeńskim, praktyką administracyjną, dyskryminacją, niezarejestrowaniem urodzenia, pozbawieniem lub zrzeczeniem się obywatelstwa. Obecnie bezpaństwowość jest wciąż problemem masowym, dotykającym szacunkowo dwunastu milionów ludzi na całym świecie, którzy, pozbawieni obywatelstwa, znajdują się w stanie prawnego zawieszenia.
W Europie Środkowej przypadków bezpaństwowości jest stosunkowo niewiele w porównaniu z innymi częściami świata, ale w niektórych krajach regionu jest ich dość znaczna liczba. Wprawdzie rządy tych państw nie dysponują aktualnymi statystykami, ale szacuje się, że na Słowacji i w Polsce jest po około tysiąca bezpaństwowców. W Słowenii natomiast, gdzie duża grupa ludzi utraciła swój status prawny, gdy kraj ten w 1991 r. ogłosił niepodległość, dokładna liczba bezpaństwowców nie jest wciąż znana.
Zadaniem UNHCR jest współpraca z rządami w zakresie zapobiegania problemowi bezpaństwowości, rozwiązywania tych przypadków, które mają miejsce, a także ochrona praw osób bezpaństwowych na całym świecie.
W Europie Środkowej UNHCR aktywnie promuje przystąpienie państw do Konwencji z roku 1954 o statusie bezpaństwowców oraz Konwencji z roku 1961 o ograniczaniu bezpaństwowości. Trzy z siedmiu krajów objętych działaniem Przedstawicielstwa Regionalnego UNHCR na Europę Środkową – Bułgaria, Polska i Słowenia – nie są jeszcze stronami jednej lub obu tych konwencji.
Pozostałe państwa przystąpiły już do obu konwencji, ale nie wytworzyły mechanizmu identyfikacji i systematycznej ochrony osób bezpaństwowych. Na Węgrzech, gdzie taki mechanizm – służący za dobry przykład na poziomie międzynarodowym – funkcjonuje od 2007 roku, pozostaje wiele luk uniemożliwiających pełen dostęp do procedury identyfikacyjnej.
Dlatego też UNHCR aktywnie lobbuje za jak najszybszym określeniem i stworzeniem właściwych krajowych ram prawnych i konkretnych mechanizmów służących rozwiązywaniu problemu bezpaństwowości i pozwalający osobom bezpaństwowym korzystać w pełni z podstawowych praw człowieka i obywatela.
