Uchodźcy, osoby ubiegające się status uchodźcy i bezpaństwowcy muszą mieć możliwość aktywnego uczestnictwa w procesach podejmowania decyzji na temat ich własnej ochrony i dobrobytu. Rozwój polityki i planowanie programów musi być podejmowane przy ich udziale i poprzez budowanie programów wokół ich potrzeb.
W celu zapewnienia znaczącego uczestnictwa i wzięcia pod uwagę problemów i potrzeb osób wysiedlonych w planowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ocenie, UNHCR opracowało strategię Promocji zagadnień wieku, płci i różnorodności (AGD) oraz stanowiącą jej część, metodologię regularnych ocen uczestniczących (participatory assessments).
Co roku zespoły wielofunkcyjne odwiedzają uchodźców i osoby ubiegające się o status uchodźcy w ośrodkach recepcyjnych, prywatnych domach i ośrodkach detencyjnych, aby wysłuchać ich uwag zarówno indywidualnie, jak i w grupach fokusowych utworzonych według płci, wieku, pochodzenia i sytuacji prawnej. Ankietowani zgłaszają swoje problemy i potrzeby, są też proszeni o zaproponowanie praktycznych rozwiązań. Wywiady umożliwiają zespołowi uzyskanie obrazu sytuacji oraz wyróżnienie ogólnych trendów ze zbioru indywidualnych historii.
Zespoły wielofunkcyjne składają się z przedstawicieli rządów krajów przyjmujących, pracowników UNHCR, organizacji pozarządowych oraz czasami innych agencji ONZ, z zarówno mężczyzn jak i kobiet z różnych środowisk zawodowych, w celu zapewnienia reprezentatywnego interpretowania uzyskanych informacji. Wnioski i zalecenia zespołów są dokumentowane w szczegółowych raportach krajowych i w skróconym raporcie regionalnym „Być uchodźcą”.
Biura UNHCR w Europie Środkowej przeprowadzają oceny uczestniczące (participatory assessments) w kilkudziesięciu miejscach w krajach regionu. W 2005 roku coroczne przeprowadzanie AGD rozpoczęło się na Węgrzech, w Polsce, w Słowacji i w Słowenii. Dwa lata później AGD do listy zostały dopisane Bułgaria i Rumunia, a w 2008 roku – Czechy.
Oceny uczestniczące (participatory assessments) pomogły określić potrzeby, braki i najlepsze praktyki oraz osiągnąć konkretne ulepszenia w systemach azylowych i polityce integracyjnej. Udało się zająć problemami, których bez AGD nie byłoby łatwo wykryć: niską jakością dostępnych tłumaczeń ustnych, brak placów zabaw i materiałów edukacyjnych dla dzieci, brak ustaleń dla muzułmanów w kwestii wyżywienia podczas ramadanu (miesiąca postu). Dzięki AGD okazało się także, że wiele pozornie nieusuwalnych problemów da się rozwiązać bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów.
Ogromna innowacyjność AGD polega na tym, że metodologia ta wprowadziła i włączyła poglądy i potrzeby osób wykorzenionych do planów i programów organów krajowych, organizacji pozarządowych oraz UNHCR.
Osiągnięty postęp jest imponujący w całej Europie Środkowej. Nie tylko więcej funduszy zostało udostępnionych w budżetach krajowych i poprzez Europejski Fundusz na rzecz Uchodźców (ERF), ale zostały one wykorzystane w sposób bardziej efektywny, dzięki czemu są bardziej użyteczne w praktyce. Krajowe i regionalne raporty AGD, przetłumaczone na osiem języków, służą dziś jako narzędzia pracy różnych podmiotów i stron zainteresowanych, prezentowane są przez media i zawarte w podręcznikach uniwersyteckich.
