Burkina Faso bevindt zich momenteel in de greep van een ‘vergeten crisis’, die niet de internationale aandacht krijgt die het verdient. Meer dan 2 miljoen mensen zijn in Burkina Faso op de vlucht geslagen, en het land kampt met een van de snelst groeiende ontheemding- en beschermingscrises ter wereld. Maar wat is er precies aan de hand? UNHCR legt de oorzaken en diepgaande gevolgen van de crisis in Burkina Faso uit.
De ontheemde Zeinabou Sawadoga (42) zoekt onderdak op het terrein van de binnenplaats van haar familie in Kaya, Burkina Faso. © UNHCR/Sylvain Cherkaoui
Burkina Faso ligt in de Centrale Sahelregio van West-Afrika en maakt daarmee onderdeel uit van de Sahel, een steppegebied op het Afrikaanse continent dat zich meer dan 5.000 kilometer uitstrekt. UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, concentreert zich in haar respons voornamelijk op de Centrale Sahelregio, waar Mali, Burkina Faso en Niger worden geteisterd door een samenkomst van conflicten, armoede en de gevolgen van klimaatverandering. In 2024 hebben ongeveer 17 miljoen mensen in deze landen humanitaire hulp en bescherming nodig, wat neerkomt op één vijfde van de bevolking.
Er wordt al meer dan tien jaar gevochten in de Centrale Sahel. Wat begon in Noord-Mali, heeft geleid tot een uitbreiding van jihadistische opstandelingen naar het zuiden, waardoor wetteloosheid zich heeft verspreid naar het noorden van Burkina Faso en het westen van Niger, en de stabiliteit in andere buurlanden ook wordt bedreigd. Sinds 2021 vinden de gevechten tussen gewapende groepen vooral plaats in Burkina Faso.
De crisis in Burkina Faso heeft verschillende oorzaken. Er is een tekort aan oplossingen, middelen en mogelijkheden voor gemeenschappen en voor jongeren. Daarnaast dragen sociale ongelijkheid, de gevolgen van klimaatverandering en spanningen tussen herders en boeren bij aan de verslechterende situatie. Burkina Faso heeft bovendien twee militaire staatsgrepen meegemaakt in januari en september 2022, wat de instabiliteit en onveiligheid verder heeft vergroot
Verwaarloosde humanitaire crisis in de Sahel vereist dringend actie
Continue aanvallen door gewapende groepen hebben geresulteerd in de massale ontheemding van de bevolking – meer dan twee miljoen mensen zijn nu binnen hun eigen land op de vlucht. Een toenemend aantal van hen zoekt toevlucht in steden, wat de druk op beschikbare diensten en middelen vergroot en leidt tot verhoogde spanningen tussen gemeenschappen. Hoewel stedelijke gebieden betere fysieke veiligheid bieden, brengen ze andere risico’s met zich mee, zoals gedwongen arbeid, seksuele uitbuiting, mensenhandel en gendergerelateerd geweld. Het tekort aan onderdak, schoon water en sanitaire voorzieningen verergert de omstandigheden bovendien aanzienlijk.
De aanhoudende onveiligheid maakt het voor velen onmogelijk om naar huis terug te keren. Mensen slaan soms meerdere keren op de vlucht, in eigen land, maar ook steeds vaker over de grens. Bijna 200.000 Burkinabè hebben toevlucht gezocht in buurlanden, waaronder Ivoorkust, Benin, Togo, Ghana, Mali en Niger. Het aantal vluchtelingen en asielzoekers uit Burkina Faso is in de afgelopen zes maanden verdubbeld.
Terwijl de bevolking van Burkina Faso steeds vaker vlucht voor geweld in hun eigen land, fungeert Burkina Faso ook als opvangland voor vluchtelingen uit omliggende landen. Naast het alarmerende aantal van meer dan 2 miljoen binnenlands ontheemden, ving Burkina Faso eind juni 2024 40.440 vluchtelingen en asielzoekers op. Dit is voornamelijk het gevolg van de crisis in Mali en Niger, maar ook door de toenemende onveiligheid in buurlanden Togo en Benin.
Mensen op de vlucht worden blootgesteld aan ernstige risico’s, zoals diefstal, aanvallen op burgers en gendergerelateerd geweld. Vooral vrouwen en kinderen zijn extra kwetsbaar voor uitbuiting en misbruik.
Uitgeputte vrouwen die uit hun huizen zijn verdreven, arriveren in de stad Kaya na een tocht van 150 kilometer om te vluchten voor het hernieuwde geweld in Burkina Faso. © UNHCR/Sylvain Cherkaoui
In het eerste kwartaal van 2024 verloren 2,2 miljoen kinderen in de Sahel hun toegang tot onderwijs door de sluiting van meer dan 10.000 scholen. Burkina Faso werd het zwaarst getroffen: meer dan 800.000 kinderen konden (aan het eind van het eerste kwartaal van 2024) niet meer naar school. Deze kinderen lopen een groter risico op uitbuiting en misbruik.
Te midden van deze zeer instabiele situatie zijn meer dan zes miljoen Burkinabè, op een totale bevolking van twintig miljoen, afhankelijk geworden van humanitaire hulp. Hulporganisaties zijn door de toenemende onveiligheid en andere uitdagingen echter steeds meer aangewezen op duur luchttransport, waardoor het humanitaire bereik kleiner is geworden.
Desondanks heeft UNHCR een sterke operationele aanwezigheid in Burkina Faso met zeven kantoren en honderdzestig medewerkers verspreid over het land. In de lastige en steeds veranderende context van Burkina Faso zet UNHCR zich dit jaar in om de overgangsregering van Burkina Faso te ondersteunen. Het leveren van humanitaire hulp aan vluchtelingen, binnenlands ontheemden en de getroffen gastgemeenschappen staat hierbij centraal.
Helaas is er een aanzienlijk financieringstekort voor UNHCR-operaties in Burkina Faso. Slechts 32 procent van het benodigde bedrag is momenteel gedekt. Het gebrek aan voldoende middelen heeft ernstige gevolgen voor de humanitaire inspanningen en het effectief aanpakken van de crisis.
Het is van cruciaal belang dat de internationale gemeenschap Burkina Faso niet uit het oog verliest. Om de stabiliteit te herstellen, is wereldwijde steun en samenwerking noodzakelijk. Alleen door gezamenlijke inspanningen kunnen we mensen op de vlucht in Burkina Faso de steun bieden die ze nodig hebben voor een veilige en hoopvolle toekomst.
Deel op Facebook Deel op Twitter
