Klimaatverandering veroorzaakt overstromingen en andere vormen van extreem weer, wat leidt tot nieuwe ontheemding. Het maakt daarnaast het leven moeilijker voor mensen die al van huis en haard zijn verdreven.
Een luchtfoto van het overstroomde Monument voor de Azoreanen in Porto Alegre, Brazilië. © UNHCR/Daniel Marenco
In de afgelopen weken hebben stortregens in Afghanistan, Brazilië en Oost-Afrika steden en dorpen overspoeld, huizen en andere middelen van bestaan verwoest, en toenemende ontberingen gebracht voor de meest kwetsbare bevolkingsgroepen. Vluchtelingen en binnenlands ontheemden zagen hoe hun onderkomens werden weggevaagd, terwijl gastgemeenschappen hun huizen hebben verloren en zelf ontheemd zijn geraakt.
De meerderheid van vluchtelingen en binnenlands ontheemden wereldwijd leeft in zeer klimaatkwetsbare situaties. Hier worden ze blootgesteld aan steeds vaker voorkomende en extreme weersomstandigheden. Hier volgt het waarom, waar, wie, wat en hoe van de voortdurende catastrofale overstromingen:
Een warmer wereldklimaat, met grotere schommelingen in het weer, vergroot het risico op overstromingen. Met zware regenval die naar verwachting intenser zal worden in veel regio’s van de wereld, worden vaker en grotere overstromingen verwacht. Extreme weersituaties worden waarschijnlijker, of het nu gaat om seizoensgebonden rivieroverstromingen gekoppeld aan smeltende sneeuw en veranderend land- en watergebruik door bevolkingen, of kustoverstromingen als gevolg van de effecten van stormvloeden, extreme regenval door tropische cyclonen en orkanen, en zware rivierstromen.
Klimaatgerelateerde ontheemding treft de armsten en meest kwetsbaren het hardst, waaronder vluchtelingen en binnenlands ontheemde mensen die al gedwongen zijn te vluchten vanwege conflicten en andere crises.
Overstromingen en de rampen die erop volgen, zijn vaak het gevolg van een combinatie van onderling verbonden processen, zoals ontbossing en veranderingen in het grondgebruik die de bodem destabiliseren, menselijke infrastructuur die natuurlijke drainage belemmert, weerspatronen, en veranderingen in steden en dorpen waarbij meer mensen in overstromingsgevoelige gebieden wonen. Als gevolg hiervan wordt het vermogen van de natuur om stortbuien op te vangen, verzwakt doordat het milieu wordt aangetast door menselijke activiteiten en de intensiteit van regenval toeneemt.
Mensen lopen langs een weg die wordt beschermd door dijken te midden van overstromingswater nabij Benitu, Zuid-Soedan. © UNHCR/Andrew McConnell
Inwoners van het district Baghlan-e-Jadid inspecteren de schade veroorzaakt door recente overstromingen in de noordoostelijke provincie Baghlan van Afghanistan. © UNHCR/Mujeeburrahman Habiby
Klimaatverandering vergroot het risico op ontheemding. In het afgelopen decennium werden gemiddeld 24 miljoen ontheemdingen per jaar veroorzaakt door rampen: 92 procent hiervan werd veroorzaakt door weergerelateerde gevaren (waarbij overstromingen bijna de helft van deze gevaren uitmaken) en de rest door geofysische gevaren, zoals aardbevingen. In 2023 leidden overstromingen tot 9,8 miljoen ontheemdingen.
Ontheemding en klimaatkwetsbaarheid zijn nauw met elkaar verbonden, vooral in conflictgebieden: 60 procent van ’s werelds 114 miljoen vluchtelingen en intern ontheemde mensen door conflicten bevinden zich in landen die het meest worden getroffen door klimaatverandering. Dit verergert de beschermingsbehoeften en risico’s voor ontheemde mensen en draagt bij aan nieuwe, voortdurende en langdurige ontheemding.
Als gevolg hiervan worden de meest kwetsbare mensen ter wereld onevenredig zwaar getroffen door overstromingen en andere klimaatschokken. Dit omvat vluchtelingen en ontheemden die geen toegang hebben tot basisvoorzieningen, permanente onderkomens en sociale vangnetten. Vaak worden zij ook uitgesloten van overheidsmaatregelen ter voorbereiding op overstromingen en het versterken van veerkracht. Ook gastgemeenschappen, vooral zij die in informele nederzettingen en krottenwijken in overstromingsgevoelige gebieden wonen, zijn slachtoffer. Hier is de infrastructuur, zoals drainage en afvalwaterbehandeling, vaak ontoereikend en zijn de huizen kwetsbaar.
UNHCR is op al veel plekken in de wereld aanwezig, is voorbereid op noodhulp en werk samen met partners om snel te kunnen reageren op de gevolgen van overstromingen in gebieden waar veel ontheemde mensen verblijven. Als regeringen om hulp vragen, verleent UNHCR ook bijstand aan alle mensen die zijn ontheemd door overstromingen.
In april 2024 lanceerde UNHCR een nieuw Klimaatbestendigheidsfonds. Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de VN, Filippo Grandi, zei: “De gevolgen van klimaatverandering worden alleen maar verwoestender en verergeren conflicten, vernietigen levensonderhoud en leiden uiteindelijk tot ontheemding.”
Het fonds zal deze uitdagingen rechtstreeks aanpakken door initiatieven voor klimaatbestendigheid te bevorderen en gemeenschappen die het meest kwetsbaar zijn voor klimaatbedreigingen te ondersteunen. Ook zal het de milieueffecten van noodhulpacties verminderen, duurzame hulpbronnen en schone energie bieden voor vluchtelingen en ontheemde mensen, en diegene helpen zich te wapenen tegen toekomstige klimaatschokken.
Een medewerker van UNHCR deelt noodhulpartikelen uit aan vluchtelingen die zijn ontheemd door overstromingen in het vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia. © UNHCR/Eric Bakuli
Wanneer een klimaatshock toeslaat, reageert UNHCR snel in samenwerking met regeringen, andere VN-agentschappen en niet-gouvernementele organisaties. UNHCR lanceert openbare fondsenwervingsacties voor individuele crises, zodat mensen die dat willen ons kunnen helpen om basisbehoeften te leveren om de onmiddellijke gevolgen van ontheemding, vernietiging, honger, ziekte en verstoring van het levensonderhoud te verzachten.
Essentiële items zoals dekens, muskietennetten, zeildoeken, noodonderkomens, gasflessen, keukensets, menstruele hygiënepakketten, zeep en jerrycans worden beschikbaar gesteld, evenals hulp bij het evacueren van getroffen families en het herstellen van vluchtelingenonderkomens wanneer het water is gezakt.
In de directe nasleep van een overstroming of andere klimaatshock kan uw steun het verschil maken.
Deel op Facebook Deel op Twitter
