De aanhoudende gevechten in Soedan hebben desastreuze humanitaire gevolgen, zowel in het land als in de regio.
Zuid-Soedanezen die terugkeren en Soedanese vluchtelingen bij het Joda-grenspunt bij Renk, Zuid-Soedan. © UNHCR/Andrew McConnell
Voor de burgers die in de gewelddadige gevechten gevangen zitten, zijn de gevolgen catastrofaal. Meer dan 8,6 miljoen mensen hebben hun huizen moeten ontvluchten om aan het brute geweld te ontsnappen, de meeste gezondheidszorgvoorzieningen functioneren niet meer en honger en ziektes nemen toe.
De gevechten hebben geleid tot een humanitaire noodsituatie, zowel in Soedan als in de regio. Soedan en de buurlanden hadden voor de uitbraak van dit conflict al te maken met de opvang van grote aantallen vluchtelingen en ontheemden, economische onrust en de gevolgen van de klimaatverandering.
In dit artikel leggen we de humanitaire context achter de huidige crisis uit. Ook schetsen we de impact op burgers en hoe UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie en partners hen ondersteunen.
De gevechten tussen de Soedanese Volkskrijgsmacht en de paramilitaire groepering Rapid Support Forces zijn uitgebroken te midden van een grote humanitaire crisis. De humanitaire nood is in de afgelopen tien jaar niet zo hoog geweest.
De afzetting van de autoritaire leider Omar al-Bashir in 2019 zorgde voor optimisme dat het land weer onder burgerlijk bestuur zou komen. De militaire staatsgreep twee jaar later hief echter de burgerlijke overgangsregering op, waardoor politieke en economische onrust ontstond en het conflict tussen de gemeenschappen in het westen van Darfoer en in de regio’s van de Blauwe Nijl en Kordofan opnieuw oplaaide.
Bovendien raken ook extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering, zoals overstromingen en droogte, honderdduizenden mensen in het hele land. Gewassen en vee gaan hierdoor verloren en voor gezinnen is het steeds moeilijker om in hun levensonderhoud te voorzien.
Soedan kampt sinds het begin van de crisis in Darfoer in 2003 met conflicten waardoor grote aantallen mensen noodgedwongen op de vlucht slaan. In april 2024 waren meer dan 6,6 miljoen mensen ontheemd in het land, van wie de meerderheid in kampen in Darfoer verbleef. Nog eens 1,8 miljoen Soedanezen vluchtten naar buurlanden als de Centraal-Afrikaanse Republiek, Ethiopië, Egypte, Oeganda, Tsjaad en Zuid-Soedan.
Tegelijkertijd ving het land meer dan 1 miljoen vluchtelingen op – de op één na grootste vluchtelingenpopulatie in Afrika. De meerderheid van deze vluchtelingen was afkomstig uit Zuid-Soedan en verbleef in Khartoem en de regio van de Witte Nijl. Maar ook vluchtelingen die eind 2020 de crisis in Noord-Ethiopië ontvluchtten, vonden onderdak in het oosten van Soedan. Anderen kwamen uit Eritrea, Syrië en de Centraal-Afrikaanse Republiek.
Een deel van de mensen die Soedan ontvluchten, zijn mensen die in Soedan als vluchteling verbleven en die nu gedwongen worden om terug te keren naar hun land van herkomst of naar een ander buurland te vluchten, ook al zijn deze gebieden verre van stabiel of klaar om grote aantallen vluchtelingen op te vangen.
In het eerste jaar van de crisis zijn 1,8 miljoen mensen Soedan ontvlucht. Daarnaast sloegen nog eens 6,6 miljoen mensen binnen Soedan op de vlucht.
De meeste mensen zijn naar Tsjaad gevlucht, gevolgd door Egypte, Ethiopië, Zuid-Soedan en de Centraal-Afrikaanse Republiek. In Zuid-Soedan komen vooral terugkerende Zuid-Soedanezen aan, die als vluchteling in Soedan hadden gewoond.
Zonder een oplossing voor de crisis zullen nog vele honderdduizenden mensen gedwongen worden te vluchten op zoek naar veiligheid en humanitaire hulp.
Alle buurlanden die door deze nieuwe noodsituatie worden getroffen, vingen voor dit recente conflict grote aantallen vluchtelingen en binnenlands ontheemden op terwijl ze onvoldoende middelen hadden. Tegelijkertijd kampen landen als Tsjaad en Zuid-Soedan (twee van de armste landen ter wereld) met hongersnood, onveiligheid en de gevolgen van de klimaatverandering.
Het huidige conflict ontwricht nu ook de handel en de bevoorradingsketens, waardoor de kosten van voedsel en brandstof stijgen.
De mensen die de grens oversteken, vooral vrouwen en kinderen, komen aan in afgelegen gebieden met helemaal niets, met grote behoefte aan medische hulp. Ze hebben dringend voedsel, water, onderdak, gezondheidszorg en basisitems, zoals dekens, kookgerei en zeep nodig. Ook zijn psychosociale steun voor ouders en kinderen die slachtoffer of getuige zijn geweest van het schokkende geweld een prioriteit, net als het reageren op uitbraken van ziekten en de hoge mate van ondervoeding.
Nu het regenseizoen in volle gang is, is het leveren van hulp vóór de wegen naar afgelegen grensgebieden en het verplaatsen van nieuw aangekomen vluchtelingen naar veiliger gebieden een enorme uitdaging geworden.
Door jarenlange verwoestende overstromingen in Zuid-Soedan zijn de wegen al flink beschadigd, waardoor het voor terugkerende vluchtelingen bijna onmogelijk is om naar huis te reizen nadat ze de grens zijn overgestoken. Repatrianten die wel naar huis kunnen terugkeren, treffen hoogstwaarschijnlijk kwetsbare gemeenschappen aan die nog aan het herstellen zijn van jarenlange conflicten of onder water staan door overstromingen.
Noodteams van UNHCR zijn actief in de Soedanese buurlanden en UNHCR werkt samen met de autoriteiten en lokale partners om pas aangekomen vluchtelingen te registreren, hen te voorzien in hun basisbehoeften en ze vanuit de grensgebieden naar andere delen van de opvanglanden te brengen. Maar dit is nog maar het begin.
En dat terwijl UNHCR en partners kampen met een enorm financieringstekort.
In Soedan belemmeren de gevechten in Khartoem en Darfoer de mogelijkheden voor UNHCR en andere hulporganisaties om hulp te verlenen. Bovendien zijn hulpgoederen het doelwit van plunderingen. In gebieden waar de veiligheidssituatie rustiger is, heeft UNHCR vluchtelingenkampen kunnen bezoeken en werken we samen met de Soedanese Vluchtelingencommissie om bescherming en hulp te blijven bieden. Water en basisgezondheidszorg zijn nog steeds beschikbaar en het Wereldvoedselprogramma heeft de distributie van voedselhulp in vluchtelingenkampen in het oosten van het land hervat.
UNHCR doet een dringend beroep op de internationale gemeenschap voor nieuwe financiering om het hoofd te bieden aan de groeiende crisis.
“De noden zijn groot en er zijn veel uitdagingen,” vertelt Raouf Mazou, UNHCR’s Assistant-Hoge Commissaris voor Operaties. “Als de crisis blijft aanhouden, staat de vrede en stabiliteit in de hele regio op het spel.”
Dit artikel is bijgewerkt. De originele versie is op 12 mei 2023 gepubliceerd.
Deel op Facebook Deel op Twitter
