In september en oktober heeft UNHCR Nederland de vier locaties bezocht waar Afghaanse evacuees worden opgevangen; Harskamp, Heumensoord, Zeist en Zoutkamp. Het was indrukwekkend om de inzet van de betrokkenen te zien. Naast positieve aspecten zijn er echter ook een aantal punten waar UNHCR zich zorgen over maakt.
Opvang van Afghaanse evacuees. © UNHCR
Tijdens ons bezoek aan de vier locaties waar Afghaanse evacuees worden opgevangen was het indrukwekkend om de inzet van het Centraal Orgaan voor de opvang van asielzoekers (COA), de Immigratie en Naturalisatiedienst (IND) en andere organisaties die betrokken zijn bij de opvang en het asielproces van de Afghaanse evacuees te zien.
Ook waren de vele duizenden reacties van medeleven uit het hele land hartverwarmend, net als de vele lokale vrijwilligersinitiatieven. Het is fijn om te zien dat Nederlanders de Afghaanse evacuees zo hartelijk verwelkomen.
Ook zijn we positief over het vlotte verloop van het asielproces. Het was goed om te zien dat de IND, en met name die medewerkers die zich hier vrijwillig voor hebben ingezet, de Afghaanse evacuees in een kort tijdsbestek hebben gehoord en dat de aanvragen snel zijn ingewilligd. Positief was het ook om te zien dat iedereen, geregistreerd (of nog niet geregistreerd), toegang heeft tot gezondheidszorg en al snel een COVID-vaccinatie kon krijgen. Ook gaan de meeste kinderen inmiddels naar school. In de gevallen waar onderwijs nog niet is geregeld, hopen we dat dit alsnog zo snel mogelijk wordt gerealiseerd.
Een punt van zorg is echter de toegang tot (eerstelijns) geestelijke gezondheidszorg. Gezien het grote aantal mensen dat een trauma heeft zou dit absoluut prioriteit moeten krijgen, bijvoorbeeld door te investeren in meer capaciteit. Dit ook om verergering van al bestaande trauma’s te voorkomen.
Ondanks deze overwegend positieve berichten maken we ons zorgen over de huidige stand van zaken in de reguliere opvang van asielzoekers en vluchtelingen, waarbij veel mensen worden opgevangen in noodopvanglocaties in plaats van in de reguliere, structurele opvanglocaties (asielzoekerscentra). Omdat er geen plaats was voor de Afghaanse evacuees moest er in een kort tijdsbestek naar alternatieve opvang worden gezocht. Gelukkig is de asielketen in Nederland op dergelijke crisissituaties goed voorbereid en heeft iedereen snel een veilige plek kunnen krijgen. Maar gezien de huidige situatie met hogere aantallen nieuwe asielzoekers en waarin er nauwelijks uitstroom is uit de regulaire opvangcentra, lijkt de noodopvang een langdurig karakter te krijgen. Dit is onwenselijk. Er zou naar meer structurele en duurzame oplossingen moeten worden gekeken.
UNHCR maakt zich met name zorgen over de opvang voor Afghaanse evacuees in Heumensoord. Die zou ons inziens zo snel mogelijk moeten worden gesloten, of alleen worden ingezet voor kortdurende opvang (maximaal 1-2 weken; bijvoorbeeld als extra opvanglocatie voor Ter Apel). De opzet van de paviljoens in het tentenkamp in Heumensoord biedt onvoldoende privacy. Bovendien zijn de paviljoens ongeschikt voor opvang in de winter; ze zijn erg gehorig bij slecht weer en de sanitaire faciliteiten zijn niet verwarmd. We vrezen dat een langdurig verblijf daar negatieve gevolgen zal hebben voor de (geestelijke) gezondheid, in het bijzonder van kinderen, ouderen, mensen met een zwakke gezondheid, en/of mensen met een trauma en zwangere vrouwen.
Wij roepen daarom de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid en alle betrokken partijen, inclusief gemeenten, op om ervoor te zorgen dat er adequate en duurzame opvang wordt geboden aan de Afghaanse evacuees, en aan nieuwe asielzoekers. Zij kunnen dan in alle rust de asielprocedure in en aan hun leven in Nederland of elders beginnen.
UNHCR is van mening dat dit mogelijk is en wel door per direct te investeren in extra opvangcapaciteit. Asielstromen fluctueren nu eenmaal en in tijden van lagere instroom zou de capaciteit van de centra voor 70% kunnen worden benut. Dit geeft ruimte om grotere aantallen asielzoekers op te vangen wanneer dit nodig is. Als positieve bijkomstigheid zouden asielzoekers en vluchtelingen met minder mensen tegelijk op een kamer zitten en wat meer privacy hebben.
Deel op Facebook Deel op Twitter
