لەخۆگرتن لە چوارچێوەی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی
وەک بەشێک لە گواستنەوەی نەتەوە یەکگرتووەکان / کۆمسیاری باڵای پەنابەران لە هاوکاریی مرۆیی تاکەکەسیی بۆ ئاوارە ناوخۆییەکان بەرەو هاندانی لەخۆگرتنیان لە چوارچێوەی خزمەتگوزاری و سیاسەتە گشتییەکانی ئێستای عێراق، کۆمسیاری باڵای پەنابەران لۆبی دەکات لەگەڵ وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی عێراق بۆ لەخۆگرتنی ئاوارە ناوخۆییەکانی کەمپەکان لە چوارچێوەی پرۆژەی کەمکردنەوەی هەژاریی؛ تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی.
لە بەرەوپێشچوونێکی رچەشکێندا لە مانگی شوباتی ٢٠٢٣، وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی بڕیاریدا هەڵسەنگاندن بکات بۆ ١٧٠ هەزار ئاوارەی ناوخۆیی نیشتەجێی ٢٥ کەمپ لە هەرێمی کوردستانی عێراق بۆ مەبەستی تۆمارکردنیان لە تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی. هەروەها وەزارەت بڕیاریدا ئەولەویەت بدات بە هەڵسەنگاندنی ئاوارە ناوخۆییەکان و ئاوارە گەڕاوەکان لە ناوچە شارییەکان لە سەرانسەری وڵات، بەدەرلەوەی تۆمار کراون یان نا لە سیستمی تۆمارکردنی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی. ئەمە لەبەرئەوەی تۆمارکردنی ئەلەکترۆنی مەرجە بۆ هەر هاووڵاتییەکی تری عێراقی کە بانگەشەی ئەوە بکات پێوەرەکانی هەژاریی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی بەدیدەهێنێت.
ئەو ئاوارە ناوخۆییانەی پێوەرەکانی دۆخناسکی وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی بەدیبهێنن سوودمەند دەبن لە پارەدانی نەختینە (کاش)ی مانگانە بۆ یارمەتیدانیان بۆ دابینکردنی پێداویستییە بنەڕەتییەکان (تێکڕای ٨٥ دۆلار /١٢٥ هەزار دیناری عێراق مانگانە بۆ یەک کەس). خێزان و تاکەکەسە دۆخناسکەکان، لەوانە ئافرەتی سەرۆک خێزان و کەسانی خاوەن کەمئەندامیی کۆمەکی نەختینەی سەربار (توپ ئەپس) وەردەگرن.
پێش هەڵمەتی هەڵسەنگاندنی ئاوارە ناوخۆییەکان لەلایەن وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی، وەزارەت تەنها هەڵسەنگاندنی بۆ ئەو ئاوارە ناوخۆییانە دەکرد کە نیشتەجێی پارێزگاکانی عێراقی فیدراڵ بوون و تۆمارکرابوون لە پلاتفۆرمی ئەلەکترۆنی تەرخانکراو. هاوکات ئەو ئاوارە ناوخۆییانەی لە هەرێمی کوردستانی عێراق نیشتەجێبوون، نەیاندەتوانی خۆیان تۆماربکەن، چونکە سیستمی تۆمارکردنی ئەلەکترۆنی دانیشتووی دەرەوەی ناوچە فیدراڵییەکان (ناوەڕاست و باشور)ی پەسەند نەدەکرد. بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی هەموو کەمپەکان کە ماون لە هەرێمی کوردستانی عێراقن، ئەم ریکارە کۆی ئاوارە ناوخۆییەکانی کەمپەکانی بێبەش دەکرد لە تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی.
سەبارەت بە پەنابەران، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران کاردەکات لەگەڵ بکەرانی تری مرۆیی و پەرەپێدان بۆ لۆبیکردنی حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆ ئەنجامدانی گۆڕانکاری یاسایی و چالاککردنەوەی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی و لەخۆگرتنی پەنابەران لە چوارچێوەی تۆڕەکەدا لە هەرێمی کوردستانی عێراق.
پرۆگرامسازی بەپێی ناوچە بۆ پاراستن و رێگەچارەکان
پرۆگرامسازی بەپێی ناوچە بۆ پاراستن و رێگەچارەکان ئاماژەیە بۆ پرۆژەکانی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران لەو ناوچانەی زۆترین دانیشتوانی ئاوارەیان هەیە، بەتایبەتی پەنابەران و پەناخوازان، پرۆژەکان سوود دەگەیەنن بە کۆمەڵگەکانی ئاوارەکان و خانەخوێ.
ئەم جۆرە پرۆژانە دیزاین کراون بە راوێژکردن لەگەڵ دانیشتوانی خوجێی و فەرمانگەکان بۆ ئەوەی ئەم پرۆژانە یەکبخرێن لەگەڵ پلانەکانی پەرەپێدانی دواتر، هەروەها جێبەجێ بکرێن بە هەماهەنگی لەگەڵ بکەرانی تری مرۆیی و پەرەپێدان. کەواتە پرۆژەکانی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران لە چوارچێوەی پرۆگرامسازی بەپێی ناوچە بۆ پاراستن و رێگەچارەکان رێگەیەکی بەرپرسیارانەیە بۆ پاڵپشتیکردنی پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری گشتی، هەروەها بەشداری دەکات لە پێکەوەژیانی ئاشتیانەی کۆمەڵگە جیاوازەکان.
لە ساڵی ٢٠٢٢، بۆ نموونە، لە شارۆچکەی کەورگۆسک لە پارێزگای هەولێر لە هەرێمی کوردستان، بنکەی تەندروستی بنەڕەتیی گشتی کرایەوە، کە لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی تەندروستی هەولێرەوە بەڕێوەدەبرێت و خزمەتگوزاریەکانی چاودێری تەندروستی بنەڕەتیی پێشکەش دەکات بە کۆمەڵگەکان لە کەورگۆسک: ٨ هەزار پەنابەری سوری، ١٨٠٠ ئاوارەی ناوخۆیی و ١٥٠٠دانیشتوی خۆجێی.
هەروەها کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران قوتابخانەیەکی ئامادەیی گشتی لە کەورگۆسک دروستکرد کە سوود دەگەیەنێت بە ٣٠٠ پەنابەری سوری و ٣٠٠ قوتابی خۆجێی، سەرەڕای سەنتەری کۆمەڵگەیی کە هانی تێکەڵبوونی باشتری کۆمەڵایەتی دەدات و دەرفەتەکانی کاتبەسەربردن دابین دەکات بۆ لاوان و ئافرەتان بەتایبەتی. پرۆژەکانی تری پرۆگرامسازی بەپێی ناوچە بۆ پاراستن و رێگەچارەکان بریتین لە نوژەنکردنەوەی بنکەکانی تەندروستی، باشترکردنی ژێرخانی کارەبا و ئاو و دابینکردنی ئامێر بۆ سەنتەرەکانی راهێنانی پیشەیی.
پرۆژەکانی پرۆگرامسازی بەپێی ناوچە بۆ پاراستن و رێگەچارەکان لە ئەنجامدا پاڵپشتی هەوڵەکان دەکەن بۆ گواستنەوەی قۆناغ بە قۆناغی پەنابەرانی سوری لە کەمپەکانەوە بۆ گەڕەکەکان، کە بەڕێوەدەبرێن و خزمەت دەکرێن لەلایەن شارەوانییە خۆجێیەکانەوە.
چارەسەری بۆ کەمپەکان
شەش ساڵ پاش سەرکەوتنی هەڵمەتە سەربازییە بەرفراوانەکان لەدژی داعش، نزیکەی ١،١ ملیۆن عێراقی هێشتا بەردەوامن لە ژیان لە دۆخێکی درێژخایەنی ئاوارەبوونی ناوخۆیدا. لەکاتێکدا کە زۆرینەیان لە ناو شارەکان لە خانووی سەربەخۆ دەژین، نزیکەی ١٦٠ هەزار ئاوارەی ناوخۆیی نیشتەجێی ٢٥ کەمپن لە هەرێمی کوردستانی عێراق.
کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران کاردەکات لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان، و لە کوێدا پێویستی کرد لەگەڵ حکومەتی عێراق، بۆ دەستنیشانکردن و جێبەجێکردنی رێگەچارەی شکۆمەند بۆ ئەو ئاوارانەی هێشتا لە کەمپەکان نیشتەجێن. بەپێی چوارچێوەی لیژنەی هەمیشەیی نێوان-ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ رێگەچارە درێژخایەنەکان بۆ ئاوارە ناوخۆییەکان، رێگەچارە دانپیانراوەکان ئەمانەی خوارەوەن:
گەڕانەوە بەشێوەی سەلامەت و خۆبەخشانە بۆ ناوچە رەسەنەکان،
نیشتەجێکردنەوە لەناو کۆمەڵگەکان لەناو وڵاتەکە؛ و
لەخۆگرتنی خۆجێی لەڕێگەی گۆڕینی کەمپەکان بە کۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی فەرمیی خزمەتکراو لەلایەن دامەزراوە گشتییەکانەوە.
گوزەرانی پەنابەران و لەخۆگرتنی ئابووری
پاڵپشتیکردنی لەخۆگرتنی ئابووری پەنابەران تەبایە لەگەڵ ئامانجەکانی پەیمانی جیهانی دەربارەی پەنابەران کە بریتییە لە کەمکردنەوەی فشار لەسەر عێراق و بەهێزکردنی پشتبەخۆبەستنی پەنابەران. لەخۆگرتنی ئابووری پەنابەران هاوکات بەشێکی دانەبڕاوە لە ئامانجی سەرەکیی بەجێنەهێشتنی هیچ کەسێک بەپێی ئەجێندای پەرەپێدانی بەردەوام ٢٠٣٠.
پەنابەران لە عێراق پێکهێنەری نزیکەی ١٪ی کۆی دانیشتوانی تەمەنی کارکردنن. رێخۆشکردن بۆ دەستگەیشتنیان بە کاری شایستە و دەرفەتە ئابوورییەکان رێگەیان پێدەدات رێگەچارەی شکۆمەندانە بەدیبهێنن لە تاراوگە، هاوکات تواناداریان دەکات بەشداری بکەن لە ئابووری خۆجێی. کاتێک پەنابەران بەبێ جیاکاری دەتوانن بەشداری بکەن لە بازاڕی خۆجێی، بەشدار دەبن وەک خاوەنکار، کرێکار و بەکاربەر.
رۆڵی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بریتییە لە رەواجدان بە گوزەران و لەخۆگرتنی ئابووری پەنابەران و جەختکردنەوە لە سێ ئامانجی سەرەکیی: ١) ژینگەی یاسایی و بەڕێوەبردنی عێراق کە رێخۆشکەر بێت بۆ لەخۆگرتنی ئابووری پەنەباران؛ ٢) دەستگەیشتنی پەنابەران بە خزمەتگوزارییە پاڵپشتەکان لەسەر ئاستی خۆجێی؛ و ٣) پەنابەران سەرمایەی کەسیی و خێزانیی زیاد دەکەن، تواناکانیان باشتر دەبێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی هەژانەکان و فشارەکان، هەروەها توانای گەورەتریان دەبێت بۆ بەشداریکردن لە ئابووری خۆجێی.
کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران دیدگاکەی بەدیدەهێنێت لەڕێگەی لۆبیکردن و کۆکردنەوەی چەندین لایەنی پەیوەندار بۆ دروستکردنی بناغەیەک بۆ دەستگەیشتنی پەنابەران بە مافەکانیان، خزمەتگوزارییەکان و بازاڕەکان بەشێوەیەکی یەکسان لەگەڵ دانیشتوان بەگشتی. کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران هانی لەخۆگرتن دەدات لە چوارچێوەی سیستمی ژینگەیی ئێستا و خۆدەپارێزێت لە دروستکردنی سیستمی هاوتەریب تەنها بۆ پەنابەران. کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران رۆڵێکی یەکلاکەرەوە دەگێڕێت لە توانادارکردنی لایەنە پەیوەندارەکان بۆ لەخۆگرتنی پەنابەران لە چوارچێوەی خزمەتگوزارییەکان و بەرنامەکانیان، تەبا لەگەڵ ئەجێندای لەخۆگرتنی پەنابەران.
نیشتەجێکردن لە وڵاتی سێیەم و رێکە تەواوکارییەکان
لە عێراق نیشتەجێکردن لە وڵاتی سێیەم هێشتا ئامرازی سەرەکیی پاراستنە بۆ ئەوانەی پێویستیان بە پاراستنی نێودەوڵەتی بەپەلە هەیە و بۆ ئەوانەی هیچ ئاسۆیەکیان نییە بۆ رێگەچارەکانی تر لەناو عێراق. ئەمانە بریتین لە پەنابەری خاوەن ناسنامەی هەمەجۆری ئاراستەی سێکس، جێندەر، رزگاربووانی تووندوتیژی و ئەشکەنجە، منداڵان، ژنان و کچان کە لەژێر مەترسی راستەقینەی پاراستندان، هەروەها ئەوانەی نەخۆشییان هەیە کە ناتوانرێت لە عێراق چارەسەر بکرێت.
هاوکات نیشتەجێکردن لە وڵاتی سێیەم جۆرێکی گرنگە لە هاوسۆزیی نێودەوڵەتی. یارمەتیدەر دەبێت بۆ هاوبەشیکردنی بەرپرسیارێتی لەگەڵ دەسەڵاتەکان لە عێراق و کەمکردنەوەی فشاری دارایی و تواناکان لەسەر خزمەتگوزارییە گشتییەکان و بەدەستهێنانی پاڵپشتی نێودەوڵەتی لە ئەنجامدا.
سەرەڕای نیشتەجێکردن لە وڵاتی سێیەم، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران پاڵپشتیی پەنابەران دەکات دەستیان بگات بە رێچکە تەواوکارییەکان لەڕێگەی یەکگرتنەوەی خێزان، ڤیزەی مرۆیی و سپۆنسەری تایبەت. کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران ئەمە دەکات لەڕێگەی دەستنیشانکردنی پەنابەری پاڵێوراو بۆ زەمالە و دەرفەتی کار لە دەرەوەی وڵات و لۆبی دەکات بۆ رەچاوکردنیان و ئەولەویەت پێدانیان، هاوکاری دەکات لە تێگەیشتن لە مەرجە ئاستەنگکارەکانی بەڵگەنامەی داواکراو و لۆبی دەکات لەگەڵ نوێنەرانی وڵاتی سێیەم بۆ ئاسانکاری لە دەرکردنی ڤیزە.
کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بەردەوامە لە لۆبیکردن بۆ ئاسانکاری پرۆسەی داواکاری و گەشتکردن بۆ کەیسەکانی نیشتەجێکردن لە وڵاتی سێیەم، هەروەها بۆ فراوانکردنی دەرفەتەکانی رێچکە تەواوکارییەکان.
رێگەی بەرەوپێشچوون
بۆ رەواجدان بە رێگەچارەی درێژخایەن بۆ ئاوارە ناوخۆییەکانی عێراق، رێبازی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بۆ هاوکاریی ئاوارە ناوخۆییەکان بەرەوپێشچووە. بایەخەکە گوێزراوەتەوە لە پێشکەشکردنی کۆمەکی مرۆیی کورتخایەن و تاکەکەسیی بەرەو ستراتیژێکی هەمەلایەنتر کە جەخت دەکاتەوە لە یەکخستنی ئەم تاکەکەسانە لە سیستمەکانی ئێستای حکومەتی عێراق. ئامانجی ئەم وەرچەرخانە دڵنیاییکردنە لە پاڵپشتی زیاتر بەردەوام و کواڵیتی باشتری ژیان بۆ ئاوارە ناوخۆییەکان.
کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران لە عێراق ئەمە ئەنجام دەدات لەڕێگەی ئاسانکاری بۆ دەستگەیشتنیان بە بەڵگەنامە شارستانییەکان، لۆبیکردن بۆ لەخۆگرتنیان لەچوارچیوەی تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی، بەهێزکردنی توانای دابینکارانی پاراستن و خزمەتگوزاری گشتی، هەروەها دۆزینەوە و جێبەجێکردنی رێگەچارەی درێژخایەن و شکۆمەندانە بۆ ١٦٠ هەزار ئاوارەی ناوخۆیی کە لە ٢٣ کەمپەکەی هەرێمی کوردستانی عێراق دەژین. ئەمە پێکدێت لە (لۆبیکردنی حکومەت بۆ) نوێکردنەوەی خزمەتگوزارییە گشتییەکان لەناو کەمپەکان و کۆمەڵگە خانەخوێکانی دەروروبەریان، باشترکردنی کواڵیتی ژیان و بەهێزکردنی ژینگەی لەخۆگر بۆ ئاوارە ناوخۆییەکان.
هاوشان لەگەڵ ئەوەدا، بە رەچاوکردنی ئاستی بەرزی لەخۆگرتنی پەنابەران، پرۆژەکان (دەستوەردانەکان)ی پەنابەرانی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بایەخ دەدەن بە زیادکردنی تێکەڵکردنیان لەناو خزمەتگوزاری و سیاسەتە گشتییەکانی وەک چاودێری تەندروستی و پەروەردە. هەروەها کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران رەواج دەدات بە پشتبەخۆبەستنی ئابووری لەکاتێکدا کە کۆمەکی تاکەکەسیی دابین دەکات بۆ دۆخناسکترین کەسەکان. سەبارەت بە کەسانی بێدەوڵەت، کۆمسیۆنی باڵای پەنابەران هەوڵەکانی چڕدەکاتەوە بۆ بنبڕکردنی بێدەوڵەتیی لە عێراق تا کۆتایی ٢٠٢٤، ئەمەش تەبا لەگەڵ پلانی کاری جیهانی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران و هەڵمەتی (کەمپەینی #من_لەگەڵیدام) بۆ کۆتایهێنان بە بێدەوڵەتیی تا ٢٠٢٤.