Narmine Hamdi at WCHAN, UNHCR’s partner for mental health and psychosocial support.
هەموو رۆژێک، نەرمین لە خەو هەڵدەستێت بە ئامانجی باشکردنی ژیانی کەسێکی تر. وەک پەنابەرێکی سوری، نائاشنا نییە بە ئاستەنگەکانی تەندروستی دەروونیی، چونکە خۆی لە نزیکەوە بینویەتی چۆن پرسەکانی دڵەڕاوکێ، خەمۆکی و تووڕەیی زۆر بەربڵاون لەناو کۆمەڵگە ئاوارەکاندا. وەک خۆی دەڵێت، ئەم ئەزموونە کەسییە هانی دەدات بەرەنگاری ئەو لەکە کۆمەڵایەتیانە ببێتەوە کە پەیوەستن بە تەندروستی دەروونیی.
نەرمین دەڵێت، “هەندێک لە گرنگترین کارەکان کە دەیکەم بریتییە لە پەیوەندیکردن و هۆشیارکردنەوە.” هەروەها دەڵێت زۆر پەنابەر بە زەبری دەروونییەوە دەگەنە عێراق لە ئەنجامی ئەو ناکۆکییانەی بینەری بوون لە سوریا. ئەگەرچی ژمارەیەکی زۆریان زیاتر لە یەک دەیەیە ئاوارەن، بەڵام ئەم زەبرە دەروونییە هێشتا زۆر راستەقینەیە، ئەگەرچی زۆرێک پێویستیان بە یارمەتی هەیە، بەڵام دەترسن داوای بکەن.
بەڵام رێبازە چالاکەکەی نەرمین، واتای ئەوەیە تەنها چاوەڕوانی خەڵک ناکات بێن بۆ لای. لەجیاتی ئەوە، سەردانی پەنابەران دەکات لە ماڵەکانی خۆیان، هاوکارییان پێشکەش دەکات و گروپی راوێژکاریی دەروونیی رێکدەخات. “ئەگەر کەسێک ئاسوودە نەبوو بە قسەکردن، دانیشتنی تاکەکەسیی یان رێگەی ترمان هەیە بۆ ئارامکردنەوەیان.”
هەروەها روونی کردەوە کە یەکێک لە بەربڵاوترین پرسەکان کە دەیبینێت بریتییە لە دڵەڕاوکێ (قلق – anxiety)، لەگەڵ خەمۆکی پاش منداڵبوون. بەڵام بە پاڵپشتی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران و هاوبەشەکەی رێکخراوی وچان بۆ پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ، خوولەکانی هەناسەدان و بەڕێوەبردنی پشێووی پێشکەشکران، کە زۆر گرنگ بوون بۆ یارمەتیدانی کۆمەڵگە بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکان پێش ئەوەی خراپتر بن.
کاریگەریی کەڵەکەبوونی پەیوەندیکردن و هۆشیاریکردنەوەی نەرمین بەڵگەدارە.
“کاتێک سەردانی خێزانێک دەکەم رۆژی دواتر دەبێتە باسی گەڕەک. ئەمە هەنگاوێکی گەورەیە بەرەو شکاندنی تابووکان پەیوەست بە تەندروستی دەروونیی. کاتێک خەڵک دەست دەکات بە باسکردنی، گۆڕانکاری دروست دەبێت.”
نەرمین حەمدی لە رێکخراوی وچان، هاوبەشی کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران لە بواری هاوکاریی تەندروستی دەروونیی. © کۆمسیار/ حەمزە ئەلمومانی
نەرمین گروپێک بەڕێوەدەبات بۆ تەکنیکەکانی هەناسەدان بۆ چارەسەرکردنی دڵەڕاوکێ و خەمۆکیی. © کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران / حەمزە ئەلمومانی
فەوزیە یەکێک لەو پەنابەرانەی سوودمەندبووە لە کارەکانی نەرمین، کە پاش نۆ ساڵ لە ئاوارەبوون، هێشتا دەناڵێنێت بەدەست فشاری دەروونیی و دڵەڕاوکێ. لە کوردستان لەگەڵ هەشەت منداڵەکەی دەژی، دەترسا لە تێڕوانینی خەڵک ئەگەر داوای یارمەتی بکات.
فەوزیە وتی، “بیستم کەسێک دەتوانێت یارمەتیم بدات سەبارەت بە فشار، تووڕەیی و خەمۆکیی، بەڵام دەترسام لەوەی خەڵک بەشێوەیەکی جیاواز سەیرم بکەن.” سەرەڕای ترسەکەی، بڕیاریدا هەنگاوی یەکەم بنێت و خۆی تۆماربکات لە گروپی راوێژکاریی دەروونیی رێکخراو لەلایەن نەرمین و ئامادەکراو بەتایبەتی بۆ یارمەتیدانی پەنابەرانی سوری بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ گرفتە دەروونییەکان لەناو کۆمەڵگە و لەڕێگەی دابینکردنی راهێنان لەسەر تەکنیکەکانی هەناسەدان، خودبەخشەندەیی و بەڕێوەبردنی فشار.
فەوزیە لەکاتی باسکردنی یەکەم کۆبوونەوەی گروپ وتی، “ئەوەی زۆر یارمەتیدام ئەوە بوو کە زانیم بەتەنها نیم.”
نەرمین راهێنانی بەڕێوەبردنی فشار پێشکەش دەکات بە فەوزیە لەکاتی دانیشتنێکی تاکەکەسیدا. © کۆمسیار/ حەمزە ئەلمومانی
پاش ئەو کۆبوونەوەیەی یەکەم نۆ مانگ لەمەوبەر، فەوزیە لە گەشتێکی بنەڕەتیی تەندروستی دەروونیدا بووە. دێتە بیری کە چۆن فشاری کارە ناسەقامگیرەکەی هاوسەرەکەی و بەرپرسیارێتی چاودێریکردنی منداڵەکانی بارێکی گران بوون لەسەر شانی. “دەگەڕامەوە ماڵەوە و شەڕم بە خێزانەکەم دەفرۆشت، بەڵام نەمدەزانی تووڕەییەکەم چەند کاریگەریی هەیە لەسەریان.”
لەم دۆخەدا، کۆبوونەوە پاڵپشتەکانی گروپەکە بوونە فریادڕەس.
بەتێپەڕبوونی کات، ئەو لەکە کۆمەڵایەتییانەی رێگربوون بەرەو کاڵبوونەوە دەچن. “منداڵەکانم لە خەڵکیان دەبیست کە من هەوڵی بەدەستهێنانی یارمەتی دەدەم، بەڵام فێرم کردن کە تەندروستی دەروونیی وەک هەر جۆرە نەخۆشییەکی تر پێویستی بە چارەسەرە.”
ئەمڕۆ، فەوزیە متمانەی بە تواناکانی خۆی هەیە بۆ بەڕێوەبردنی ئاستەنگەکانی ژیان بە مێشکێکی ئارامترەوە. فەوزیە بە پێکەنینەوە وتی “یەکەم کەسەکان کە تێبینیان کرد منداڵەکانم بوون. ئێستا کاتێک دەگەڕێمەوە ماڵەەوە، پێم دەڵێن ‘ئەمڕۆ چوویت بۆ کۆبوونەوەی تەندروستی دەروونی، وایە؟”
دروستبوونی بزوتنەوەیەکی گەشەسەندوو لەناو کۆمەڵگەی پەنابەران بۆ چارەسەرکردنی تەندروستی دەروونیی بەشێوەیەکی کراوە و بەبێ شەرم ئامانجی سەرەکییە. توێژەرە کۆمەڵایەتییەکانی وەک نەرمین، کەسانی سەرەکیین بۆ بەرەوپێشبردنی ئەم پرسە، پەنابەران خۆیان سەرکردایەتی دەکەن بۆ پرۆسەی دیاریکردنی باشترین رێگەچارەکان و پێشکەشکردنی پاڵپشتییە پێویستەکان بۆ ئەندامانی کۆمەڵگەکانیان.
نەرمین وتی، “کەسی کراوە دەتوانێت کاریگەریی هەبێت لەسەر کۆمەڵگە. ئێمە هەموومان رووبەڕووی گرفتی دەروونی دەبینەوە، بەڵام لەڕێگەی هاوکاریکردنی یەکترەوە، دەتوانین بەسەیاندا زاڵ بین.”
بەهەماهەنگی لەگەڵ فەرمانگەی تەندروستی و رێکخراوە ناحکومییە نێودەوڵەتی و خۆجێیەکان، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران خزمەتگوزاری و هاوکاریی مێشکیی و دەروونیی پێویست (MHPSS) دابین دەکات بۆ پەنابەران و کۆمەڵگە خانەخوێکان لە سەرانسەری عێراق. ئەم خزمەتگوزارییانە تاکەکەسەکان چەکدار دەکات بە ئامرازەکانی بونیاتنانی خۆڕاگریی و بەهێزکردنی سەلامەتیی.
لە ساڵی 2024، کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران، نزیکەی 10،000 راوێژکاریی تەندروستی دەروونیی دابینکرد، هەروەها دابینکردنی هاوکاریی تەندروستی دەروونیی یەکخستوە لەناو بوارەکانی وەک پەروەردە، پاراستنی منداڵ و تووندوتیژی جێندەریی. کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران بەردەوامە لە کارکردن لەگەڵ حکومەتی عێراق بۆ بەهێزکردنی دابینکردنی تەندروستی دەروونیی لەڕێگەی سیستمی تەندروستی گشتی و لۆبیکردن و پاڵپشتیکردنی پەنابەران بۆ سوودمەندبوون لەم جۆرە خزمەتگوزارییانە.
کۆمسیاری باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران سوپاسی کۆمەکبەخشە سەرەکییەکان دەکات، کە کۆمەکی تەرخانکراو و تەرخاننەکراویان پێشکەش کردوە: بەلجیکا، کەنەدا، دانیمارک، فینلەندا، ئەڵمانیا، ژاپۆن، نەرویج، سوید، سویسرا، بەریتانیا، ولایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆمەکبەخشە تایبەتەکان.
Share on Facebook Share on Twitter
