Λέσβος, Ελλάδα. Σε μια μικρή ταβέρνα με θέα την ακτογραμμή της Λέσβου, ο Παναγιώτης Κωνσταντάρας και η Αντιγόνη Πιπεράκη κάνουν ένα διάλειμμα από τα καθήκοντα τους ως εθελοντές της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης (ΕΟΔ), ενώ μοιράζονται τις σκέψεις τους για τον περασμένο χρόνο, τον οποίο δεν θα ξεχάσουν ποτέ.
«Στις εκπαιδεύσεις μας έχουμε συνήθως πέντε ή δέκα άτομα μέσα στο σκάφος», λέει η Αντιγόνη κουνώντας το κεφάλι της. «Αλλά όταν βλέπεις μια βάρκα με 50 άτομα λες ‘Τι να κάνω τώρα’. Εκείνη τη στιγμή δεν ξέρεις τι να σκεφτείς.»
Οι δυο τους ανήκουν σε μια ομάδα διασωστών της ΕΟΔ που επιχειρούσε στη Λέσβο στην κορύφωση της προσφυγικής κρίσης το 2015, όταν οι νέες αφίξεις στο νησί έφτασαν μέχρι και τις 10.000 σε μια μέρα. Οι εθελοντές βρίσκονταν τον περισσότερο καιρό σε επιφυλακή, υπερβαίνοντας συχνά τα όρια του καθήκοντος προκειμένου να σώσουν πρόσφυγες που βρίσκονταν σε κίνδυνο στη θάλασσα. Πολλοί εθελοντές, όπως ο Παναγιώτης και η Αντιγόνη, δούλευαν μέρα – νύχτα προσπαθώντας να συνδυάσουν τις δουλειές και τις σπουδές τους με τις επιχειρήσεις διάσωσης, έχοντας περιορισμένους πόρους στη διάθεσή τους και συχνά λαμβάνοντας κλήσεις από το Λιμενικό τα ξημερώματα.
Ο Παναγιώτης είναι αγρότης στο επάγγελμα και βοηθάει εθελοντικά την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης στη Λέσβο ως δύτης. Θυμάται τη στιγμή του 2015 που τα πράγματα χειροτέρεψαν.
«Στις αρχές του Μάρτη, οι αριθμοί αυξήθηκαν πολύ», αναφέρει. «Υπήρχαν περίπου δέκα σκάφη του Λιμενικού, αλλά ακόμα και αυτά δεν ήταν αρκετά, καθώς από τις 6 έως τις 10 το πρωί είχαμε 35 ή 40 βάρκες γεμάτες με πρόσφυγες.»
Όσο ο χρόνος προχωρούσε, η κατάσταση χειροτέρευε.
«Κάποιες φορές ήταν μεγάλα πλοιάρια που δεν ήταν ασφαλή», συνεχίζει. «Ήταν από ξύλο – παλιό ξύλο και μέσα υπήρχαν 200 άνθρωποι.» Είχαμε ένα σοβαρό ατύχημα το 2015 με ένα τριώροφο πλοίο, γεμάτο κόσμο σε κάθε επίπεδο. Όταν ανατράπηκε, οι άνθρωποι συνεθλίβησαν. Για μια εβδομάδα ανασύραμε νεκρούς ανθρώπους.» Αναστενάζει. «Δεν νιώθω πια. Προσπαθώ να μην αντικρίζω τα πρόσωπα.»
Η Αντιγόνη, μια μητέρα η οποία ηγείται της ΕΟΔ στη Λέσβο και εργάζεται σε φαρμακευτική εταιρεία, λέει ότι πολλοί από τους εθελοντές βίωσαν μια χρονιά με τραυματικές εμπειρίες στη θάλασσα. «Κάθε φορά που σκέφτεται κανείς το 2015, του έρχονται στο μυαλό τα πτώματα», λέει. «Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν τέτοιες αναμνήσεις. Ο σύζυγος μου βρήκε το Νοέμβριο το σώμα ενός μωρού και από τότε αγκάλιαζε την εννέα μηνών κόρη μας για ώρες κάθε μέρα. Δεν μπορούσε να την αφήσει.»
Όμως, συχνά, οι εθελοντές της ΕΟΔ κατάφερναν να βρουν δύναμη μέσω της αλληλοϋποστήριξης. «Μίλα», συμβουλεύει ο Παναγιώτης, «αλλιώς το νερό θα σου ραγίσει την καρδιά». Χιλιάδες Έλληνες εθελοντές, όπως ο Παναγιώτης και η Αντιγόνη, βοήθησαν να ξαναβρεθεί η ελπίδα κατά τη διάρκεια του 2015, χωρίς κάποια αναγνώριση ή ανταμοιβή. Πολλοί οδηγήθηκαν από το αίσθημα ευθύνης απέναντι στους συνανθρώπους τους – αυτό που οι Έλληνες ονομάζουν «φιλοξενία». «Είχα μια αδερφή που έπασχε από κυστική ίνωση», λέει η Αντιγόνη. «Πέθανε 28 χρονών. Πιστεύω ότι επειδή η μαμά μου και ο μπαμπάς μου πάντα φρόντιζαν την αδερφή μου, μου κληροδότησαν κι εμένα την επιθυμία να βοηθάω άλλους ανθρώπους. Όχι μόνο όσους έχουν κυστική ίνωση, αλλά οποιοδήποτε πρόβλημα, πρόβλημα με χρήματα, με φαγητό ή ό,τι άλλο. Η αδερφή μου δεν βρίσκεται πια στη ζωή, αλλά μπορώ να βοηθάω τους πρόσφυγες που φτάνουν. Πάντα υπάρχει ένα πρόβλημα μεγαλύτερο από το δικό μου.»
Η Αντιγόνη ελπίζει ότι οι πολιτικοί ηγέτες θα μπορέσουν μια μέρα να δουν τα πράγματα με την ίδια οπτική. «Όλες οι χώρες θα πρέπει να προσπαθήσουν να λύσουν τα προβλήματα στη Συρία, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν», αναφέρει. «Δεν μπορούμε να λέμε ‘Εγώ είμαι εδώ, δεν έχω προβλήματα τώρα, οπότε λύστε τα δικά σας προβλήματα μόνοι σας’. Είναι πρόβλημα όλων μας. Γιατί τώρα είναι η Συρία, αύριο όμως μπορεί να είναι η Αγγλία. Όλα συνδέονται.»
Προς το παρόν, η ακούραστη προσπάθεια της ίδιας και των υπόλοιπων εθελοντών της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης, συνεχίζεται.
«Βλέποντας τα μέλη της ομάδας μου σκέφτομαι ότι αν σταματήσω τώρα, οι νέοι άνθρωποι δεν θα αποκτήσουν την εμπειρία που έχω εγώ. Θα μείνω ακόμα έναν χρόνο για να τους βοηθήσω να γίνουν ακόμα καλύτεροι και ίσως στο μεταξύ και τα πράγματα στην υπόλοιπη Ελλάδα να πάνε καλύτερα.»
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
