Ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες σε πάρκο κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό Θεσσαλονίκης. © UNHCR/Achilleas Zavallis
Έχει αρχίσει να σκοτεινιάζει, αλλά η Λίλη Κωνσταντίνου και τα υπόλοιπα μέλη της κινητής μονάδας της ΑΡΣΙΣ- Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων- συνεχίζουν να περπατούν σε σοκάκια και πάρκα, δίπλα από εγκαταλελειμμένα κτίρια και σιδηροδρομικές γραμμές στη Θεσσαλονίκη. Βρίσκονται σε εγρήγορση ψάχνοντας άστεγα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες που πιθανόν να αναζητούν καταφύγιο εκεί.
Κατά τη διάρκεια της διαδρομής της η κινητή μονάδα επισκέπτεται, επίσης, μίνι μάρκετ, εστιατόρια, κουρεία και άλλα καταστήματα προσφύγων και μεταναστών της περιοχής. Τους ενημερώνουν για το έργο τους και τους ζητούν να επικοινωνήσουν μαζί τους σε περίπτωση που αντιληφθούν ότι κάποιο παιδί πρόσφυγας μπορεί να βρίσκεται σε ανάγκη.
Η διαδικασία αυτή για την ενεργοποίηση των τοπικών κοινοτήτων αποδείχθηκε καταλυτική και στην περίπτωση του 16χρονου Zabi* από το Αφγανιστάν.
Ο Zabi έφυγε μόνος του από την πατρίδα του, σε ηλικία μόλις 13 ετών, για να γλιτώσει από τον πόλεμο. «Δεν μπορούσαμε να πάμε σχολείο, μας στερούσαν τα πάντα», περιγράφει ο ίδιος.
Το πολυετές ταξίδι του είχε ενδιάμεσους σταθμούς το Πακιστάν, το Ιράν και την Τουρκία. Κατά τη διάρκειά του ο Zabi έμαθε ότι η μητέρα και η αδερφή του έχασαν τη ζωή τους σε τροχαίο. Διέσχισε τα σύνορα του Έβρου και έφτασε στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 2021. Περπατούσε επί 14 ημέρες υπό αντίξοες συνθήκες, ώσπου έφτασε στη Θεσσαλονίκη.
«Τα πόδια μου είχαν γεμίσει φουσκάλες και πολλές φορές πεινούσα», θυμάται.
Όταν έφτασε στη Θεσσαλονίκη, κατέληξε να κοιμάται σε ένα πάρκο καθώς δεν είχε πουθενά αλλού να μείνει. Πολλά άστεγα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα όπως ο Zabi, δεν καταγράφονται και δεν γνωρίζουν τα δικαιώματά τους. Δεν έχουν κανέναν να εμπιστευτούν, καταλήγοντας είτε άστεγα είτε σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, εκτεθειμένα στον κίνδυνο κάθε μορφής εκμετάλλευσης.
Την επόμενη ημέρα, εντόπισαν τον Zabi κάποιοι συμπατριώτες του και τον έφεραν στο Κέντρο Πληροφόρησης της ΑΡΣΙΣ. Εκεί, οι εργαζόμενοι της οργάνωσης τού προσέφεραν τη φροντίδα που είχε τόσο ανάγκη, φαγητό και ρούχα. Aφού συνέλεξαν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, τον συνόδευσαν στο αστυνομικό τμήμα για την καταγραφή του. Λίγες ώρες αργότερα, ο Zabi είχε ήδη μεταφερθεί σε ασφαλή χώρο προσωρινής φιλοξενίας, κατάλληλο για παιδιά.
Η κινητή μονάδα και το Κέντρο Πληροφόρησης της ΑΡΣΙΣ λειτουργούν στο πλαίσιο του Εθνικού Μηχανισμού Επείγουσας Ανταπόκρισης για ασυνόδευτα παιδιά σε επισφαλείς συνθήκες, που δημιουργήθηκε στις αρχές του 2021. Στόχος του είναι ο έγκαιρος εντοπισμός ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων που ζουν στον δρόμο ή σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, όπως ο Zabi, και η μεταφορά τους σε δομές ασφαλούς στέγασης.
Την πρωταρχική ιδέα για τη δημιουργία του Μηχανισμού είχε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, που παρατήρησε ότι υπήρχε αυξημένος αριθμός ασυνόδευτων παιδιών προσφύγων, τα οποία διέμεναν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε εγκαταλελειμμένα κτίρια, πάρκα, αποθήκες ή κελιά αστυνομικών τμημάτων.
H Δώρα Τσοβίλη από τον Τομέα Προστασίας Παιδιού της Ύπατης Αρμοστείας, περιγράφει ότι ο Μηχανισμός δημιουργήθηκε από το μηδέν στην Ελλάδα και είναι πρωτοποριακός ακόμα και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
«Δεν είναι κάποιο μοντέλο που πήραμε και το φέραμε εδώ. Γεννήθηκε από τις ανάγκες της Ελλάδας με βάση την εμπειρία που είχαμε να επεξεργαστούμε αυτές τις ανάγκες και να προτείνουμε λύσεις», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η θέση του Μηχανισμού σε εφαρμογή επιτεύχθηκε χάρη στις συντονισμένες ενέργειες της Ύπατη Αρμοστείας και της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις ΑΡΣΙΣ, ΜΕΤΑδραση και Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.).
Η αποτελεσματικότητα του Μηχανισμού οφείλεται στη στενή συνεργασία των διαφορετικών εμπλεκόμενων φορέων και την ολιστική στήριξη που προσφέρουν. Μια 24ωρη τηλεφωνική γραμμή, κινητές μονάδες εντοπισμού των παιδιών και ενημέρωσης των κοινοτήτων, κέντρα πληροφόρησης, όπου τα παιδιά λαμβάνουν άμεση φροντίδα, καθώς και δομές επείγουσας φιλοξενίας, συνθέτουν ένα ολοκληρωμένο πλέγμα δομών και αλληλοσυμπληρούμενων υπηρεσιών που παρέχονται στο πλαίσιο του Μηχανισμού.
Στον πυρήνα του Μηχανισμού βρίσκεται μια τηλεφωνική γραμμή (0030-2132128888 και 0030-6942773030, μέσω WhatsApp ή Viber), διαθέσιμη σε όλες τις γλώσσες. Η γραμμή είναι διαθέσιμη όλο το 24ωρο και σε αυτήν μπορεί να καλέσει οποιοσδήποτε θέλει να ενημερώσει για κάποιο άστεγο παιδί πρόσφυγα που κινδυνεύει ή ακόμα και τα ίδια τα παιδιά.
Πίσω από την τηλεφωνική γραμμή βρίσκεται μια διεπιστημονική ομάδα εμπειρογνωμόνων της Ύπατης Αρμοστείας που εργάζεται στα γραφεία της Ειδικής Γραμματείας. Μόνο στη διάρκεια του Νοεμβρίου του 2021, η γραμμή δέχτηκε σχεδόν 300 νέες παραπομπές από τοπικές αρχές, πολίτες και παιδιά σε ανάγκη.
Μετά τον εντοπισμό του, είτε μέσω της τηλεφωνικής γραμμής είτε μέσω των κινητών μονάδων, το ασυνόδευτο παιδί λαμβάνει την απαραίτητη φροντίδα στα κέντρα πληροφόρησης και έπειτα συνοδεύεται από κοινωνικούς επιστήμονες και διερμηνείς σε συγκεκριμένα αστυνομικά τμήματα αναφοράς, όπου καταγράφεται μέσα σε λίγες ώρες.
Στη συνέχεια, μεταφέρεται άμεσα σε κάποια από τις δομές επείγουσας φιλοξενίας που λειτουργούν από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Στη δομή επείγουσας φιλοξενίας ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, δικηγόροι και εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν την ολοκληρωμένη υποστήριξη του παιδιού. Ετοιμάζουν τον πλήρη φάκελο με τα στοιχεία του και εφόσον αξιολογήσουν το βέλτιστο συμφέρον του, σχεδιάζουν για εκείνο ένα πλάνο εξατομικευμένης δράσης που ξεκινά να υλοποιείται αμέσως μετά τη μεταφορά του σε δομή μακροχρόνιας φιλοξενίας.
Η Λίλη, επικεφαλής της κινητής μονάδας και του Κέντρου Πληροφόρησης της ΑΡΣΙΣ, περιγράφει πόσο δύσκολή αλλά και συγκινητική είναι όλη η διαδικασία εντοπισμού και προστασίας των ασυνόδευτων παιδιών.
«Θεωρώ ότι η μεγαλύτερη πρόκληση σε αυτή τη δουλειά είναι το χτίσιμο εμπιστοσύνης. Καταβάλλουμε πολύ μεγάλη προσπάθεια να τους δείξουμε ότι είμαστε μαζί τους και ότι θα τους παρέχουμε ό,τι είναι δυνατόν, ώστε να κάνουμε πιο εύκολη τη ζωή τους», λέει.
Μέλος της κινητής μονάδας ψάχνει για ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες που είναι άστεγα ή διαμένουν σε επισφαλείς συνθήκες σε εγκαταλειμμένα κτίρια στα προάστια της Θεσσαλονίκης. © UNHCR/Achilleas Zavallis
Μέλη της κινητής μονάδας ψάχνει για ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες που είναι άστεγα ή διαμένουν σε επισφαλείς συνθήκες κοντά στις σιδηροδρομικές γραμμές στα προάστια της Θεσσαλονίκης. © UNHCR/Achilleas Zavallis
Μία κινητή μονάδα συνομιλεί με ένα ασυνόδευτο παιδί κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης σχετικά με τον Μηχανισμό Επείγουσας Ανταπόκρισης και τη βοήθεια που παρέχει σε ασυνόδευτα παιδιά που είναι άστεγα ή διαμένουν σε επισφαλείς συνθήκες. © UNHCR/Achilleas Zavallis
Ο Baran, 16χρονος αιτών άσυλο από το Ιράκ, κατάφερε να φτάσει στη Θεσσαλονίκη το Νοέμβριο του 2021 έπειτα από ένα επικίνδυνο ταξίδι μέσω της Τουρκίας. © UNHCR/Achilleas Zavallis
O Zabi, 16χρονος αιτών άσυλο από το Αφγανιστάν, εγκατέλειψε την πατρίδα του πριν από τρία χρόνια για να ξεφύγει από τον πόλεμο. Έπειτα από ένα μακρύ ταξίδι μέσω του Πακιστάν, του Ιράν και της Τουρκίας έφτασε τελικά στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 2021, ασυνόδευτος και χωρίς στέγη. © UNHCR/Achilleas Zavallis
Άλλη μία περίπτωση ασυνόδευτου παιδιού που βίωσε τον εφιάλτη της αστεγίας και βρήκε υποστήριξη από τον Μηχανισμό ήταν και αυτή του 16χρονου Baran* από το Ιράκ, ο οποίος έφυγε από την πατρίδα του για να ξεφύγει από ενδοοικογενειακή κακοποίηση. Διέσχισε την Τουρκία και έφτασε στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2021 περνώντας τα σύνορα του Έβρου.
Όταν έφτασε στη Θεσσαλονίκη, δεν είχε άλλη επιλογή από το να μείνει σε ένα διαμέρισμα με άγνωστους ανθρώπους. Νιώθοντας ότι δεν είναι ασφαλής εκεί, έφυγε και άρχισε να κοιμάται σε ένα πάρκο χρησιμοποιώντας κάποια χαρτόνια που βρήκε εκεί για κρεβάτι. Η τύχη του άλλαξε όταν συναντήθηκε με κάποιους ομοεθνείς του που τον ενημέρωσαν για την ΑΡΣΙΣ και τον βοήθησαν να φτάσει στον χώρο της οργάνωσης.
Πλέον ο Baran διαμένει σε ξενώνα μακρόχρονης φιλοξενίας και περιγράφοντας τη ζωή του σήμερα χρησιμοποιεί διαρκώς τη λέξη «ασφάλεια».
«Αισθάνομαι πολύ ασφαλής εδώ. Η ατμόσφαιρα είναι ωραία. Υπάρχει ασφάλεια και ο κόσμος είναι καλός. Νιώθω υποστήριξη, ένα πιο προστατευμένο περιβάλλον», λέει.
Ο Zabi, αντίστοιχα, έχει βιώσει από μικρή ηλικία πολλές δυσκολίες. Με την ηρεμία πλέον να διατρέχει τον τόνο της φωνής του λέει χαρακτηριστικά ότι «αν δεν δεις τις δυσκολίες, δεν θα δεις και τα εύκολα» και περιγράφει πώς η ζωή του είναι πιο εύκολη σήμερα, μέσα από την υποστήριξη που λαμβάνει. Κι εκείνος διαμένει σε ξενώνα μακρόχρονης φιλοξενίας και εκφράζει την αγάπη του για το σχολείο και τους δασκάλους του. Τώρα ονειρεύεται να γίνει γιατρός ή μηχανικός.
Η δημιουργία του Μηχανισμού βοήθησε στην κάλυψη σημαντικών κενών και τη δραστική αλλαγή της κατάστασης ως προς τη φιλοξενία και τις προοπτικές φροντίδας για τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες στην Ελλάδα. Παιδιά, όπως ο Zabi και ο Baran, δεν χρειάζεται να διαμένουν πια σε αστυνομικά τμήματα. Μάλιστα, η πρακτική της προστατευτικής φύλαξης των ασυνόδευτων παιδιών σε αστυνομικά τμήματα καταργήθηκε με νόμο τον Δεκέμβριο του 2020, κατά την περίοδο που ο Μηχανισμός είχε προταθεί στο αρμόδιο Υπουργείο ως πιθανή λύση έναντι αυτής της πρακτικής που ήταν επιβλαβής για τα παιδιά.
Ενώ οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες όσον αφορά την πρόσβασή τους στο δημόσιο σύστημα υγείας, τις κοινωνικές υπηρεσίες, τις ευκαιρίες εκπαίδευσης, τη νομική βοήθεια και την παροχή πληροφόρησης παραμένουν, ο Μηχανισμός αποτελεί φάρο ελπίδας στο ταξίδι τους προς την ασφάλεια.
Ήδη στoυς εννέα πρώτους μήνες λειτουργίας της τηλεφωνικής γραμμής του Μηχανισμού, περίπου 770 ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες είχαν βρει στέγη σε κατάλληλες δομές φιλοξενίας και μία δεύτερη ευκαιρία να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.
*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας
Ο Εθνικός Μηχανισμός Επείγουσας Ανταπόκρισης για ασυνόδευτα παιδιά σε επισφαλείς συνθήκες λειτουργεί από την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, με την υποστήριξη εμπειρογνωμόνων της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ενώ οι ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ και Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού λειτουργούν κινητές μονάδες και κέντρα πληροφόρησης και η ΜΕΤΑδραση παρέχει τηλεφωνικές υπηρεσίες διερμηνείας. Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) λειτουργεί δομές επείγουσας φιλοξενίας και προσφέρει υπηρεσίες διαχείρισης περιπτώσεων. Ο Μηχανισμός συγχρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
