Μέχρι πρόσφατα, πολλά ασυνόδευτα παιδιά αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα κατέληγαν άστεγα ή να ζουν μόνα τους σε καταυλισμούς. © UNHCR/Alfredo D’Amato
Ο *Abed ήταν μόλις 11 ετών όταν άφησε τους γονείς και τα αδέρφια του στο Ιράν και ξεκίνησε το μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι του προς την Ευρώπη.
Η οικογένειά του είχε διαφύγει στο Ιράν από την πατρίδα τους το Αφγανιστάν, αλλά δεν είχαν άδειες διαμονής και ζούσαν με τον συνεχή φόβο της απέλασης. Χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα, δεν είχαν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, όπως η εκπαίδευση για τον Abed και τα αδέρφια του.
Αρχικά, ο Abed ταξίδευε μαζί με έναν θείο του. Περπατούσαν όταν νύχτωνε και κάποια στιγμή αναγκάστηκαν να τρέξουν να σωθούν για να ξεφύγουν από τα πυρά και από τη φυλακή. Όταν κατάφεραν να φτάσουν στην Τουρκία, έζησαν για μήνες στοιβαγμένοι κάτω από άθλιες συνθήκες που τους επέβαλαν διακινητές.
Μετά από τέσσερις απόπειρες κατάφεραν τελικά να διασχίσουν το Αιγαίο και να φτάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα. «Χρειάστηκε να μπούμε σε μια βάρκα μαζί με άλλα 40 άτομα», θυμάται ο Abed. «Ήταν τόσο τρομακτικό».
Ο Abed έφτασε τελικά στη Λέσβο το 2019 και ο θείος του τον εγκατέλειψε για να φροντίσει τον εαυτό του. Έτσι, έγινε ένα από τα 1.000 και πλέον ασυνόδευτα παιδιά αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, που εκείνη την περίοδο είτε ήταν άστεγα είτε ζούσαν μόνα τους σε επισφαλείς συνθήκες σε καταυλισμούς.
Πολλά παιδιά, τα οποία δεν είχαν καταγραφεί και βρίσκονταν εκτός του επίσημου συστήματος, μάζευαν φρούτα ή πουλούσαν λαθραία τσιγάρα για να επιβιώσουν. Άλλα παιδιά είχαν πέσει θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης ή άλλων μορφών κακοποίησης, ενώ πολλά άλλα παιδιά κρατούνταν από τις αρχές.
Στα τέλη του 2020, κατόπιν συνεχιζόμενων προσπαθειών από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η ελληνική κυβέρνηση θέσπισε μια νέα νομοθεσία που έβαλε τέλος στην κράτηση των ασυνόδευτων παιδιών αποκλειστικά και μόνο επειδή ήταν άστεγα. Τον Ιανουάριο του ίδιου έτους εγκαινιάστηκε ένας Μηχανισμός Επείγουσας Απόκρισης που παρέχει στήριξη και ένα δίχτυ ασφαλείας για τα παιδιά. Η πλειοψηφία των παιδιών μένουν πλέον σε επίσημους ξενώνες.
Αφού πέρασε δύο μήνες στη Λέσβο, ο Abed πήγε στην ενδοχώρα όπου κατέληξε να ζει μόνος του, χωρίς να έχει καταγραφεί, σε μια αυτοσχέδια σκηνή σε μια δομή φιλοξενίας στη Βόρεια Ελλάδα. Μετά από αρκετούς μήνες, τον βρήκε μια ΜΚΟ και τον παρέπεμψε στην Ύπατη Αρμοστεία που προέβη σε εκτίμηση των αναγκών του στα τέλη του 2020 και συνέστησε τη μετεγκατάστασή του.
Η εθελοντική μετεγκατάσταση είναι ένα εργαλείο που βοηθάει χώρες όπως η Ελλάδα να αντιμετωπίσουν την άφιξη μεγάλου αριθμού αιτούντων άσυλο, μεταφέροντας κάποιους από αυτούς σε άλλα κράτη που είναι πρόθυμα να μοιραστούν την ευθύνη. Το παρόν πρόγραμμα, που εγκαινιάστηκε την άνοιξη του 2020, συντονίζεται από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου και υποστηρίζεται με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία, με εταίρους ΜΚΟ, με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO), καθώς και με τον ΔΟΜ και τη UNICEF, έχει ως στόχο τη μετεγκατάσταση περίπου 5.200 ευάλωτων αιτούντων άσυλο και προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων έως και 1.600 ασυνόδευτων παιδιών και παιδιών με ιατρικές παθήσεις και μελών των οικογενειών τους.
Μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, περισσότεροι από 4.480 άνθρωποι έχουν μετεγκατασταθεί από την Ελλάδα σε 14 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και περισσότερα από 1.065 ασυνόδευτα παιδιά.
Δύο ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες από το Αφγανιστάν στο διεθνές αεροδρόμιο της Αθήνας ετοιμάζονται να επιβιβαστούν σε μια πτήση μετεγκατάστασης προς τη Γαλλία. © UNHCR/Achilleas Zavallis
«Χωρίς το πρόγραμμα μετεγκατάστασης, όλες οι υπόλοιπες βελτιώσεις [για τα ασυνόδευτα παιδιά] δεν θα ήταν εφικτές», τονίζει η Ειρήνη Αγαπηδάκη, Ειδική Γραμματέας για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων στην Ελλάδα. «Αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι του οικοσυστήματος παιδικής προστασίας στις χώρες πρώτης γραμμής. Πριν από αυτό, είχαμε περίπου 5.500 ασυνόδευτα παιδιά και ήταν μια τεράστια πρόκληση.»
Η Ύπατη Αρμοστεία έχει καταβάλει εντατικές προσπάθειες για να διασφαλίσει ότι τα άστεγα παιδιά είναι ανάμεσα στα παιδιά που συμπεριλαμβάνονται στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης, με δεκάδες από αυτά να έχουν ήδη μετεγκατασταθεί σε ευρωπαϊκές χώρες.
Στα τέλη Ιουλίου, και έπειτα από δύο και πλέον χρόνια αφότου έφυγε μακριά από την οικογένειά του, το 13χρονο πλέον αγόρι έφτασε στο Δουβλίνο, στην Ιρλανδία.
«Όταν μου είπαν ότι θα μετεγκατασταθώ στην Ιρλανδία, δεν το πίστευα. Νόμιζα ότι μου λένε ψέματα, ήταν θαυμάσιο νέο», λέει ο Abed.
Στο αεροδρόμιο τον καλωσόρισαν κοινωνικοί λειτουργοί από την κρατική Υπηρεσία για το Παιδί και την Οικογένεια TUSLA της Ιρλανδίας. Ο επικεφαλής κοινωνικός λειτουργός της TUSLA, Thomas Dunning, προσπαθεί τώρα να διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση του Abed στη νέα του ζωή στην Ιρλανδία.
«Λόγω της ευαλωτότητας του Abed, συστήσαμε να πάει αρχικά σε έναν ξενώνα για παιδιά, όπου θα μπορούσε να λαμβάνει 24ωρη φροντίδα και προσοχή, καθώς και τη στήριξη που χρειάζεται για την ένταξή του προτού τοποθετηθεί στη φροντίδα μιας οικογένειας», εξηγεί.
«Πηγαίνω στο σχολείο κάθε μέρα, τρώω ωραίο φαγητό, έχω καλούς κοινωνικούς λειτουργούς, έχω το δικό μου δωμάτιο!», λέει ο Abed.
Σύντομα θα έρθουν να τον βρουν δύο φίλοι του – δύο ασυνόδευτα παιδιά με τα οποία μοιραζόταν ένα δωμάτιο για λίγο στην Ελλάδα.
Αν και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στην Ελλάδα στην αντιμετώπιση των δύσκολων συνθηκών για τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες, η Θεοδώρα Τσοβίλη από τον τομέα προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας τονίζει ότι το πρόγραμμα μετεγκατάστασης παραμένει ένα ad hoc πρόγραμμα, το οποίο εξαρτάται από την πολιτική βούληση άλλων ευρωπαϊκών κρατών μελών.
«Η Ύπατη Αρμοστεία καταβάλλει προσπάθειες να παρακινήσει τα κράτη μέλη να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες μετεγκατάστασης μέσα από πολυετή προγράμματα με τακτική χρηματοδότηση, που θα συνεχίσουν να βοηθούν τα πιο ευάλωτα ασυνόδευτα παιδιά», προσθέτει.
Μόλις ο Abed λάβει επίσημο προσφυγικό καθεστώς στην Ιρλανδία, μπορεί να υποβάλει αίτηση για να επανενωθεί με την οικογένειά του, αν και η διαδικασία αυτή είναι μακρόχρονη και πολύπλοκη. Τον Οκτώβριο, η Ύπατη Αρμοστεία απηύθυνε έκκληση στα κράτη να επιταχύνουν τις διαδικασίες οικογενειακής επανένωσης για τους Αφγανούς πρόσφυγες, όπως είναι ο Abed, εξαιτίας της επιδεινούμενης ανθρωπιστικής κατάστασης στο Αφγανιστάν.
Προς το παρόν, ανυπομονεί για την άφιξη των φίλων του.
«Δεν σκέφτομαι πολύ το μέλλον. Θα ήταν πολύ καλό εάν ερχόταν η οικογένειά μου… και θέλω να παίξω βόλεϊ!», προσθέτει.
*Το όνομα έχει αλλάξει για λόγους προστασίας.
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
