Ένα παιδί πρόσφυγας από τη Συρία ζωγραφίζει με τα δάχτυλά του πάνω στο τζάμι. © UNHCR/Yorgos Kyvernitis
Αυτή την Κυριακή 10 Οκτωβρίου τιμούμε την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας που εστιάζει στη διασφάλιση της πρόσβασης στην ψυχική υγεία για όλους τους ανθρώπους. Η ψυχική υγεία περιλαμβάνει την κοινωνική, ψυχολογική και συναισθηματική μας ευημερία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 22 τοις εκατό των ενηλίκων σε εμπόλεμες καταστάσεις αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας– ποσοστό τριπλάσιο σε σχέση με τον μέσο όρο όσων δεν βρίσκονται σε παρόμοιες καταστάσεις. Η επίδραση στα παιδιά είναι επίσης πολύ μεγάλη.
Στην Ελλάδα, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε συνεργασία με τον φορέα ψυχικής υγείας Ε.Π.Α.Ψ.Υ. (Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας) και με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ξεκίνησαν το 2019 το πρόγραμμα «Προσωπικό Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στην Κοινότητα-Community Psychosocial Workforce (CPW)». Το πρόγραμμα αυτό ενδυναμώνει πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο μέσα από εξειδικευμένη κατάρτιση, προκειμένου να μπορούν να παρέχουν βασική ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε άλλους πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην μητρική τους γλώσσα, με την καθοδήγηση εξειδικευμένων ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών.
Το πρόγραμμα διευρύνθηκε περαιτέρω το 2020 ώστε να συμπεριλάβει μια εξειδικευμένη τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης. Επίσης, ένα νέο πιλοτικό πρόγραμμα υποστήριξης από ομότιμους «peer-to-peer» ξεκινά στη Σάμο με σκοπό να βοηθήσει εφήβους μέντορες να παρέχουν συμβουλές και στήριξη σε συνομήλικούς τους και να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση για άλλα παιδιά και νέους, υπό την εποπτεία Προσωπικού Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης στην Κοινότητα και επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
Τα προβλήματα ψυχικής υγείας ανάμεσα στους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο μπορεί να προκύψουν όχι μόνο εξαιτίας των βιωμάτων τους στη χώρα καταγωγής τους, αλλά και λόγω των κινδύνων που αντιμετωπίζουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους και των συνθηκών που επικρατούν στις χώρες όπου αναζητούν άσυλο. Η πανδημία του κορωνοϊού έχει δυσχεράνει τα προβλήματα αυτά για πολλούς. Ο φόβος απέναντι στον ιό, τα μέτρα περιορισμού και απομόνωσης και η έλλειψη ξεκάθαρης πληροφόρησης έχουν συμβάλει στην αύξηση των περιστατικών με θέματα ψυχικής υγείας.
Η Ύπατη Αρμοστεία διεξάγει διαδικασίες συμμετοχικής αξιολόγησης σε εθνικό επίπεδο κάθε χρόνο με την ενεργή συμμετοχή και τις προτάσεις προσφύγων και αιτούντων άσυλο για να κατανοήσει καλύτερα τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν και προκειμένου οι παρεμβάσεις της να έχουν καλύτερη στόχευση και αποτελεσματικότητα. Στη φετινή συμμετοχική αξιολόγηση, οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο επισήμαναν ορισμένες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσον αφορά στην ψυχική τους υγεία.
«Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, μόνο να περιμένουμε… είναι σαν μια φυλακή για την ψυχή και το μυαλό μας» ανέφερε ένας αιτών άσυλο σε ένα νησί. Η κατάσταση αναμονής την οποία βιώνουν οι αιτούντες άσυλο, που δεν μπορούν να φύγουν από τα νησιά λόγω του καθεστώτος γεωγραφικού περιορισμού, έχει για πολλούς σημαντικό αντίκτυπο στην ψυχική τους υγεία.
Άλλοι συμμετέχοντες υπογράμμισαν την έλλειψη διαθέσιμων υπηρεσιών ψυχικής υγείας για άτομα που έχουν υποστεί κάποιο σοβαρό ψυχικό τραύμα στη χώρα καταγωγής τους. «Δεν υπάρχει η δυνατότητα στήριξης σε θύματα βασανιστηρίων, αιχμάλωτους πολέμου, ή θύματα σωματικής ή ψυχικής βίας», σημείωσε κάποιος άλλος.
Παρά την ύπαρξη πολλών θετικών παρεμβάσεων, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά κενά. Οι διαδικασίες παραπομπής σε εξειδικευμένες υπηρεσίες δεν έχουν πλήρως εδραιωθεί ή δεν είναι σε πλήρη λειτουργία, ενώ υπάρχει ανάγκη για πιο στοχευμένο υλικό και επαγγελματική στήριξη σε άτομα που ανησυχούν για την ψυχική τους υγεία.
«Υποστηρίζουμε θερμά την ένταξη της παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ώστε να είναι αυτές οι υπηρεσίες πραγματικά προσβάσιμες σε όλους, τόσο στις τοπικές κοινότητες όσο και στους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο», τόνισε η Mireille Girard, Αντιπρόσωπος του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Η Ύπατη Αρμοστεία ενθαρρύνει επίσης την ανάπτυξη ενός νέου μοντέλου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας με βάση την Κοινότητα (Community Mental Health Services), το οποίο να υιοθετηθεί από δημόσιους λειτουργούς στον τομέα της ψυχικής υγείας, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ιδιωτικά ιδρύματα που παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Η ύπαρξη εκπαιδευμένου Προσωπικού Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης με βάση την Κοινότητα στις δομές ψυχικής υγείας μπορεί να ωφελήσει και τους πρόσφυγες και τις τοπικές κοινωνίες. Μια ολιστική και συνεκτική προσέγγιση που θα διασφαλίζει τη διαθεσιμότητα υπηρεσιών διερμηνείας αποτελεί επίσης βασική προτεραιότητα ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση όλων στις σχετικές υπηρεσίες.
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
