Ομιλία του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, António Guterres, στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών

Κυρίες και κύριοι,

Κατά την ενημέρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας το 2013, ανέφερα ότι ο πόλεμος στη Συρία είχε προκαλέσει τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στην εποχή μας και ότι αποτελούσε τρομερή απειλή για την περιφερειακή και την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια – καθιστώντας πιθανή  μια έκρηξη, που θα μπορούσε να συμπαρασύρει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Σήμερα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι αυτό ακριβώς συνέβη.

Η πιο τρομακτική και ολοκληρωμένη διάχυση στην πρόσφατη ιστορία μιας εσωτερικής σύγκρουσης προς γειτονική χώρα σημειώθηκε  το 2014 στο Ιράκ. Ο Λίβανος βρίσκεται σε σχεδόν διαρκή κατάσταση συναγερμού, ενώ ακόμα και στην Ιορδανία οι απειλές αυξάνονται τους τελευταίους μήνες. Από το 2011, έχουν ταξιδέψει στη Συρία και το Ιράκ μέχρι και 20.000 ξένοι μαχητές από περισσότερες από 50 χώρες. Ο αριθμός τους σχεδόν διπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους.

Εν τω μεταξύ, η προσφυγική κρίση στη Συρία έχει οδηγήσει τις υφιστάμενες ικανότητες ανταπόκρισης στα όριά τους, καθώς 3,8 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν καταγραφεί στις γειτονικές χώρες.

Σε διάστημα λίγων ετών, ο πληθυσμός του Λιβάνου και της Ιορδανίας αυξήθηκε σε ένα επίπεδο, στο οποίο οι δύο χώρες είχαν προετοιμαστεί να φτάσουν σε μερικές δεκαετίες από τώρα.  Η Τουρκία πλέον αποτελεί τη μεγαλύτερη χώρα φιλοξενίας προσφύγων σε ολόκληρο τον κόσμο.

Επιπλέον, το 2014, πάνω από 2 εκατομμύρια Ιρακινοί εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους και περίπου 220.000 αναζήτησαν καταφύγιο σε άλλα κράτη.

Η συνεχής αύξηση του εκτοπισμού είναι συγκλονιστική. Και, η φύση της προσφυγικής κρίσης μεταβάλλεται. Καθώς αυξάνεται το επίπεδο της απόγνωσης και συρρικνώνεται το διαθέσιμο πεδίο για την παροχή προστασίας, προσεγγίζουμε ένα επικίνδυνο σημείο καμπής.

Μετά τα χρόνια που βρίσκονται στην εξορία, οι πόροι των προσφύγων έχουν εξαντληθεί εδώ και καιρό και οι συνθήκες διαβίωσής τους έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Συνάντησα οικογένειες της μεσαίας τάξης με παιδιά που μετά βίας επιβιώνουν στους δρόμους και προσεύχονται να τα βγάλουν πέρα το χειμώνα. Επίσης, περισσότεροι από τους μισούς Σύρους πρόσφυγες στο Λίβανο ζουν σε επισφαλή καταλύματα. Ο αριθμός τους έχει αυξηθεί σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, όταν το ποσοστό αυτό άγγιζε το 33%. Μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 40.000 οικογένειες Σύρων στην Ιορδανία διαπίστωσε ότι τα δύο τρίτα εξ αυτών ζούσαν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας. Ένας πατέρας τεσσάρων παιδιών ανέφερε ότι η ζωή ενός πρόσφυγα μοιάζει σαν να έχεις κολλήσει σε κινούμενη άμμο – κάθε φορά που κινείσαι βυθίζεσαι όλο και πιο βαθιά. Καθώς οι εκκλήσεις για ανθρωπιστική βοήθεια υποχρηματοδοτούνται συστηματικά, η αρωγή που παρέχεται απλά δεν επαρκεί.

Παράλληλα, οι  χώρες υποδοχής έχουν επωμιστεί υπερβολικό βάρος. Η εισροή προσφύγων έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία και την κοινωνία, κυρίως στο Λίβανο, την Ιορδανία και το Βόρειο Ιράκ, επιβαρύνοντας ιδιαίτερα τις κοινωνικές υπηρεσίες, τις υποδομές και τους πόρους των κυβερνήσεων. Η διεθνής υποστήριξη απέχει πολύ από το να συμβαδίζει με το μέγεθος των αναγκών.

Καθώς οι χώρες υποδοχής αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους ασφάλειας λόγω της περιφερειακής εξάπλωσης της σύγκρουσης και δεν λαμβάνουν τη βοήθεια που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν την εισροή προσφύγων, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να επιτευχθεί ασφάλεια για τους Σύρους.  Στο Λίβανο, τα μηνιαία στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.)  παρουσιάζουν μείωση στις καταγραφές προσφύγων της τάξης του 80% σε σύγκριση με τις αρχές του 2014. Ο αριθμός των ατόμων που εισέρχονται στην Ιορδανία επίσης έχει μειωθεί δραματικά.

Την ίδια στιγμή, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι μεγάλος αριθμός προσφύγων εξακολουθεί να διασχίζει τα σύνορα προς την Τουρκία. Πέρυσι, το διάταγμα προσωρινής προστασίας που εξέδωσε η τουρκική κυβέρνηση, με μια απόφαση-ορόσημο, έδωσε στους Σύρους πρόσβαση στην αγορά εργασίας, καθώς και δωρεάν εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη.

Ωστόσο, στην Τουρκία, παρά τη θετική αυτή εξέλιξη, δεν αποτελεί έκπληξη ότι η αυξανόμενη απόγνωση αναγκάζει όλο και περισσότερους Σύρους πρόσφυγες να μετακινηθούν ακόμη πιο μακριά. Αυτό ακριβώς απεικονίζει η δραματική κατάσταση στη Μεσόγειο. Οι Σύροι αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο των περίπου 220.000 αφίξεων δια θαλάσσης που σημειώθηκαν το περασμένο έτος.

Κυρίες και κύριοι,

Καθώς η προσφυγική κρίση καθίσταται όλο και πιο παρατεταμένη και απελπιστική, σχεδόν δύο εκατομμύρια Σύροι πρόσφυγες κάτω των 18 ετών κινδυνεύουν να καταστούν μια χαμένη γενιά. Επίσης, πολλά από τα πάνω από 100.000 παιδιά πρόσφυγες που γεννήθηκαν στην εξορία θα μπορούσαν να καταστούν ανιθαγενή με βάση τη συριακή νομοθεσία. Αυτή η κρίση, που τώρα βρίσκεται εν τη γενέσει της, θα έχει τεράστιες συνέπειες για το μέλλον της Συρίας και της γύρω περιοχής, εάν δεν αντιμετωπιστεί σωστά.

Καθώς οι ανθρωπιστικοί πόροι λιγοστεύουν, η εγκατάλειψη των προσφύγων στην απελπισία, τους εκθέτει σε ακόμη μεγαλύτερη ταλαιπωρία, εκμετάλλευση και επικίνδυνη κακοποίηση. Εάν οι κοινότητες υποδοχής αφεθούν να διαχειριστούν μόνες τους την κατάσταση, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρή περιφερειακή αποσταθεροποίηση και σε αύξηση της ανησυχίας για την ασφάλεια σε άλλα μέρη του κόσμου.

Θα έπρεπε να είναι προφανές πως, προκειμένου να αποφευχθεί αυτό και να διατηρηθεί η δυνατότητα παροχής προστασίας στην περιοχή, οι πρόσφυγες και οι χώρες υποδοχής χρειάζονται τεράστια διεθνή υποστήριξη. Το Περιφερειακό Σχέδιο για τους Πρόσφυγες και την Αποκατάσταση (ή 3RP) έχει ως στόχο να συνενώσει τις προσπάθειες των κυβερνήσεων υποδοχής για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και μακροπρόθεσμη υποστήριξη με τις αντίστοιχες προσπάθειες πάνω από 200 φορέων, από τον ΟΗΕ και το χώρο των ΜΚΟ. Τα προγράμματα που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο προβλέπεται ότι δεν θα χρηματοδοτούνται μόνο από τους προϋπολογισμούς για την ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά όλο και περισσότερο από τους προϋπολογισμούς για την αναπτυξιακή συνεργασία.

Η επικείμενη διάσκεψη Κουβέιτ ΙΙΙ θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη σταθεροποίηση της κατάστασης στις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες. Πέρα από τις άμεσες ανθρωπιστικές προτεραιότητες, είναι σημαντικό οι φορείς ανάπτυξης να χρηματοδοτήσουν τον πυλώνα αποκατάστασης του 3RP και τα σχέδια των κυβερνήσεων των χωρών υποδοχής. Χώρες όπως ο Λίβανος και η Ιορδανία χρειάζονται πολύ μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια – όχι μόνο στις τοπικές κοινότητες υποδοχής προσφύγων, αλλά και μέσω της στήριξης του κρατικού προϋπολογισμού για τις απαραίτητες διαρθρωτικές επενδύσεις στα συστήματα υγείας, εκπαίδευσης, ύδρευσης, ηλεκτρισμού, καθώς και στις άλλες δημόσιες υποδομές που παρουσιάζουν ρωγμές κάτω από την τεράστια πίεση που υφίστανται.

Όπως συζητήθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης του Βερολίνου, η κατάσταση στη Συρία απεικονίζει την επικίνδυνη ανεπάρκεια των τρεχουσών πολιτικών συνεργασίας για την ανάπτυξη, σε μια εποχή όπου οι συγκρούσεις πολλαπλασιάζονται. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, διμερείς και πολυμερείς δωρητές, καθώς και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, πρέπει να επανεξετάσουν τα υφιστάμενα κριτήρια και τις προτεραιότητες. Για παράδειγμα, είναι παράλογο ο Λίβανος να μην έχει πρόσβαση στα ταμεία της Παγκόσμιας Τράπεζας επειδή θεωρείται μια χώρα μεσαίου εισοδήματος.

Κυρίες και κύριοι,

Ως Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ραγίζει η καρδιά μου όταν βλέπω οικογένειες Σύρων που επιχειρούν να διαφύγουν από ένα φρικτό πόλεμο, να αναγκάζονται και πάλι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους σε μη ασφαλείς λέμβους, για να βρουν προστασία στην Ευρώπη. Από την αρχή του 2015, πάνω από 370 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο. Αυτό σημαίνει ότι ένα άτομο πνίγεται για κάθε είκοσι που τα καταφέρνουν. Ωστόσο, η επιχείρηση του ιταλικού Πολεμικού Ναυτικού Mare Nostrum έχει τερματιστεί και η πρωτοβουλία Triton της ΕΕ έχει περιορισμένη εντολή και περιορισμένους πόρους. Η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει την ικανότητά της να διασώζει ζωές, με μια ισχυρή επιχείρηση έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο. Διαφορετικά θα πεθάνουν ακόμη χιλιάδες άνθρωποι.

Προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που επιβιβάζονται σε λέμβους, απαιτούνται περισσότερες νόμιμες οδοί για τους Σύρους, ώστε να αναζητούν προστασία σε τρίτες χώρες. Αρκετά κράτη παρέχουν προγράμματα επανεγκατάστασης και ανθρωπιστικής υποδοχής, αλλά οι ανάγκες υπερβαίνουν κατά πολύ τις διαθέσιμες θέσεις. Οι ευέλικτες πολιτικές έκδοσης θεωρήσεων εισόδου, η διεύρυνση της οικογενειακής επανένωσης, οι υποτροφίες για σπουδές και τα ιδιωτικά προγράμματα χορηγιών πρέπει να προστεθούν σε αυτά τα μέτρα. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Γερμανίας και της Σουηδίας, κι άλλα κράτη, ιδίως στην Ευρώπη και την περιοχή του Κόλπου, θα πρέπει να εξετάσουν την παροχή περισσότερων τέτοιων ευκαιριών, έτσι ώστε να μειωθεί σχετικά η πίεση στις χώρες που συνορεύουν με τη Συρία και να δοθεί σε περισσότερους πρόσφυγες ένας εναλλακτικός τρόπος πρόσβασης στην ασφάλεια.

Χωρίς αυτές τις εναλλακτικές, ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινούνται δια θαλάσσης θα συνεχίσει να αυξάνεται. Οι άνθρωποι αυτοί δεν έρχονται απλώς αντιμέτωποι με σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα χέρια των διακινητών. Επίσης βλέπουμε ένοπλες ομάδες να απειλούν να εισέλθουν στις επιχειρήσεις διακίνησης με το σκοπό να διασπείρουν το φόβο.

Το γεγονός αυτό θα πρέπει να μας υπενθυμίζει ότι η προστασία των προσφύγων σημαίνει επίσης αντιμετώπιση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Στο σημερινό κλίμα του αυξανόμενου πανικού, με ανησυχεί βαθύτατα ότι οι πρόσφυγες συγχέονται με ανησυχίες για την ασφάλεια, αντιμετωπίζοντας εχθρότητα στα μέρη όπου νόμιζαν ότι θα είναι ασφαλείς. Καθίστανται αποδιοπομπαίοι τράγοι για μια σειρά προβλημάτων, από την τρομοκρατία μέχρι την οικονομική δυσπραγία, και θεωρούνται απειλή για τον τρόπο ζωής των κοινοτήτων υποδοχής. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι η κύρια απειλή δεν προέρχεται από τους πρόσφυγες, αλλά ότι οι ίδιοι οι πρόσφυγες έχουν υπάρξει θύματα απειλής.

Οι Σύροι πλέον αποτελούν τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό υπό την εντολή της Υ.Α. Καθώς ο αριθμός τους συνεχίζει να αυξάνεται και οι ίδιοι να γίνονται όλο και πιο ευάλωτοι, οι σοβαρές επιπτώσεις που έχει αυτή η κατάσταση στην περιοχή απλώς υπογραμμίζουν το προφανές – την επείγουσα ανάγκη για τη διεθνή κοινότητα να συγκεντρώσει όλους τους βασικούς φορείς και να θέσει τέλος στη σύγκρουση στη Συρία. Δεν υπάρχουν νικητές σε αυτόν τον πόλεμο μόνο χαμένοι.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter