Πιπίνα Κατσάρη, Κινσάσα, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό

«Αυτό που μου κάνει πάντα εντύπωση είναι η λαχτάρα που έχουν οι πρόσφυγες, γονείς και παιδιά, να βρουν ουσιαστική εκπαίδευση και αξιοπρεπή απασχόληση το συντομότερο δυνατό.»

 

Πώς θα περιέγραφες τη δουλειά σου;    

Το ταξίδι μου με την Ύπατη Αρμοστεία ξεκίνησε το 2015 στην πατρίδα μου την Ελλάδα, στο όμορφο νησί της Σάμου, όπου εργαζόμουν στον τομέα της προστασίας των προσφύγων. Με τα χρόνια, ανέλαβα το 2018 επικεφαλής του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας στο νησί.  

Η ομάδα μας στη Σάμο είχε ως κύριο έργο την παροχή σωτήριας βοήθειας στους ανθρώπους που διέσχιζαν τη θάλασσα αναζητώντας ασφάλεια. Παρείχαμε επίσης υποστήριξη για τη θεσμική ενδυνάμωση των δημόσιων αρχών και υπηρεσιών και δουλεύαμε μαζί με τους ίδιους τους πρόσφυγες για να μπορέσουν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.   

Στις αρχές του 2022 αναχώρησα για τη N’Djamena του Τσαντ, στο πλαίσιο μιας τρίμηνης επείγουσας αποστολής με στόχο να βοηθήσουμε και να συμβάλουμε στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για περίπου 80.000 πρόσφυγες από το Καμερούν.   

Μετά την επιστροφή μου στη Σάμο, προς το τέλος της ίδιας χρόνιας, έφυγα για να εργαστώ με  την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ). Η δουλειά μου είναι στην πρωτεύουσα, την Κινσάσα, όπου ηγούμαι μιας ομάδας που προσπαθεί να βρει μια νέα πατρίδα σε τρίτες χώρες για πρόσφυγες που βρίσκονται στη ΛΔΚ. Ειδικότερα, εργαζόμαστε με πρόσφυγες από γειτονικά κράτη, συμπεριλαμβανομένων ευάλωτων περιπτώσεων ανθρώπων, όπως για παράδειγμα επιζώντες βίας και βασανιστηρίων, οι οποίοι θα μπορούσαν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους σε μια τρίτη χώρα που να μπορεί να καλύψει τις ιδιαίτερες ανάγκες τους ή να τους βοηθήσει να αναπτύξουν στο μέγιστο τα ταλέντα και τις προοπτικές τους.   

Δυστυχώς η επανεγκατάσταση παραμένει μια λύση που εφαρμόζεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις, εξυπηρετώντας λιγότερο από το 1 τοις εκατό των προσφύγων στον κόσμο, ενώ τα προγράμματα των συμπληρωματικών οδών, όπως οι ευκαιρίες για εργασία ή εκπαίδευση σε άλλες χώρες, παραμένουν περιορισμένα. Έτσι, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να νιώθουν πως δεν έχουν άλλη επιλογή από τα ριψοκίνδυνα ταξίδια για να βρουν ασφάλεια και ευκαιρίες. 

Πώς αποφάσισες να εργαστείς στον ανθρωπιστικό τομέα;  

Όταν ήμουν παιδί μετακομίζαμε πολύ τακτικά, εντός αλλά και εκτός Ελλάδος, στις ΗΠΑ και το Βέλγιο, λόγω του επαγγέλματος του πατέρα μου, που είναι απόστρατος στρατηγός. Έτσι κατάλαβα γρήγορα στη ζωή μου ότι εάν αφιερώσουμε χρόνο, με ανοιχτό μυαλό, για να γνωρίσουμε έναν άνθρωπο, ακόμα και με πολύ διαφορετικό υπόβαθρο, μπορούμε να βρούμε ουσιαστικά κοινά ενδιαφέροντα και όνειρα. Μπορούμε να δώσουμε, να πάρουμε και να δημιουργήσουμε μαζί ωραία πράγματα.  

Τα πρώτα βήματα της καριέρας μου είχαν ως αντικείμενο τα εγκλήματα πολέμου και την ανοικοδόμηση των συστημάτων δικαιοσύνης σε χώρες που έχουν πληγεί από καταστροφές, όπως το Κόσοβο, η Βοσνία – Ερζεγοβίνη, η Γεωργία, η Λιβύη, η Αρμενία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και άλλες χώρες. Η παρουσία μου στο πεδίο ήταν μια εμπειρία που μου άνοιξε τα μάτια. Με ανάγκασε επίσης να μπω στη διαδικασία να κατανοήσω καλύτερα τον κόσμο γύρω μου και το γεγονός ότι αναπόφευκτα οι κοινωνίες μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Αντλώ έμπνευση από τους ανθρώπους που προσπαθούν να ξαναχτίσουν τις πατρίδες τους μετά τον πόλεμο, αλλά και από την αντοχή όσων έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις πολύτιμες εστίες τους και ξαναφτιάχνουν τη ζωή τους απ’ την αρχή, συνεισφέροντας με τις ικανότητές τους στις νέες τους κοινότητες. Αισθάνομαι ότι μπορώ να γίνω μέρος της αλλαγής για να δούμε κοινωνίες ισχυρές, που να σέβονται το κάθε άτομο. Για να μπορέσουμε με κοινές προσπάθειες να φέρουμε πιο κοντά τους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής τους και να επιτρέψουμε σε κάθε άνθρωπο να βγάλει την καλύτερη εκδοχή του εαυτού του και των γύρω του. Αυτός είναι επίσης ένας τρόπος να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για τις δυναμικές και τους ανθρώπους που διαμόρφωσαν κι εμένα ως άνθρωπο.  

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετώπισες δουλεύοντας μακριά από την Ελλάδα; 

Κάθε φορά που προσγειώνομαι στην Ελλάδα, αφού φιλήσω την οικογένειά μου, αμέσως μετά θέλω να απολαύσω μία «πίτα γύρο απ’όλα». Επόμενη προτεραιότητα είναι μια βόλτα στη θάλασσα, ένα φρέσκο ψάρι στην ταβέρνα, να ακούσω ελληνική μουσική και να χορέψω με την οικογένεια και τους φίλους μου. Αυτές είναι οι μικρές χαρές της ζωής που σου λείπουν όταν εργάζεσαι μακριά από το σπίτι σου! 

Από τις μεγαλύτερες προκλήσεις ωστόσο όταν εργάζεσαι σε περιβάλλοντα με ενεργές ή πρόσφατες συρράξεις και σε περιοχές όπου επικρατεί ακραία φτώχεια και δεν έχουν επαρκείς υποδομές, είναι τα προβλήματα που σχετίζονται με την πρόσβαση στο νερό, το ηλεκτρικό ρεύμα, το διαδίκτυο και την ασφάλεια. Αν και ο άνθρωπος προσαρμόζεται γρήγορα, η ζωή και η εργασία μπορούν να γίνουν πολύ δύσκολες όταν σου λείπουν “πράγματα” που συχνά θεωρούνται δεδομένα στην Ελλάδα και σε άλλα μέρη. Αυτές οι καταστάσεις μας βοηθούν να εκτιμήσουμε αυτά που έχουμε, αλλά και να είμαστε σε μεγαλύτερη ετοιμότητα, να σκεφτόμαστε έξω από τα συνηθισμένα και να παίρνουμε παράδειγμα από την επινοητικότητα των ντόπιων και τον τρόπο με τον οποίο ξεπερνούν τις δυσκολίες. 

Μοιράσου μαζί μας μια εμπειρία από τη δουλειά σου στο πεδίο, που δεν θα ξεχάσεις ποτέ.   

Η εργασία στον ανθρωπιστικό τομέα μού έχει προσφέρει αμέτρητες αξέχαστες εμπειρίες, οπότε είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω μία. Ωστόσο, αυτό που μου έχει κάνει ιδιαίτερη εντύπωση είναι η λαχτάρα που έχουν οι πρόσφυγες, γονείς και παιδιά, να βρουν ουσιαστική εκπαίδευση και αξιοπρεπή απασχόληση το συντομότερο δυνατό.  

Δεν μπορώ να ξεχάσω έναν Αφγανό πατέρα με τις τρεις κόρες του που μόλις είχαν φτάσει στο νησί της Σάμου και κάθονταν στο υγρό πάτωμα του παλιού καταυλισμού περιμένοντας την καταγραφή τους. Ενώ το περίμεναν πως θα κοιμόντουσαν στο δάσος λόγω του υπερπληθυσμού που επικρατούσε τότε στο κέντρο υποδοχής, το μόνο ερώτημα του πατέρα ήταν πόσο σύντομα θα μπορούσαν οι κόρες του να γραφτούν στο σχολείο. Στο Τσαντ θυμάμαι να περπατάω στον καταυλισμό του Kalambari και να με ακολουθούν παιδιά. Όταν τους είπα ότι κατάγομαι από την Ελλάδα, ένα 11χρονο αγόρι από το Καμερούν μου είπε ότι γνώριζε την ιστορία του Μινώταυρου. Καθίσαμε μαζί και αναπαραστήσαμε την ιστορία του Θησέα και του Μινώταυρου για τα άλλα παιδιά. Με συγκίνησε βαθιά αυτό το αγόρι με καταγωγή από το βόρειο τμήμα του Καμερούν που γνώριζε την ελληνική μυθολογία, ενώ εγώ από την άλλη ήξερα τόσο λίγα για τις ιστορίες της δικής του χώρας.   

Πιο πρόσφατα, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η ομάδα μου ήταν ενθουσιασμένη γιατί κανονίζαμε την επανεγκατάσταση στη Φινλανδία ενός 15χρονου κοριτσιού, πρόσφυγα από την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Το κορίτσι είχε χάσει τους γονείς της σε ηλικία έξι ετών και τα επόμενα χρόνια βίωσε πολλαπλά περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης. Όταν τη συνάντησα λίγο πριν από το ταξίδι της στη Φινλανδία, η πρώτη της ερώτηση ήταν πόσο σύντομα θα άρχιζε να πηγαίνει στο σχολείο εκεί. Το όνειρό της ήταν να σπουδάσει νομικά και να εργαστεί στον ανθρωπιστικό τομέα, όπως οι γυναίκες της ομάδας μας. 

 Τι σημαίνει για εσένα αλληλεγγύη και πώς μπορούμε να την καλλιεργήσουμε περαιτέρω;    

Αλληλεγγύη για μένα είναι ο επικεφαλής του χωριού Kalambari στο Τσαντ, ο οποίος καθημερινά διέσχιζε με τα πόδια έναν καταυλισμό που φιλοξενεί περισσότερους από 10.000 πρόσφυγες σε απόσταση λίγων μόλις μέτρων μακριά από τα σπίτια των ντόπιων. Ενώ πρέπει να είχε τις ανησυχίες του για τη συνύπαρξη των πληθυσμών, περπατώντας στον καταυλισμό ενδιαφερόταν να γνωρίσει τους πρόσφυγες, να αντιμετωπίσει τυχόν προβλήματα και να βρει τρόπους ώστε να αναπτυχθούν ευκαιρίες τόσο για την τοπική κοινότητα όσο και για τους νεοφερμένους. Αυτή η εικόνα περικλείει τα αμέτρητα παραδείγματα αλληλεγγύης προς τους πρόσφυγες που έχω ζήσει από κοντά κατά τη διάρκεια της καριέρας μου στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. 

Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο αφιερώματος της Ύπατης Αρμοστείας για την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπιστικής Δράσης 2023.

---

English

Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter