© UNHCR/Socrates Baltagiannis
«Δεν μπορώ να πω το όνομά σου, οπότε θα σε φωνάζω Νίκη και θα είσαι κόρη μου από εδώ και πέρα».
Με αυτό τον τρόπο η Νίκη* απέκτησε το ελληνικό της όνομα, με το οποίο της αρέσει να συστήνεται. Είναι το όνομα που της έδωσε η ηλικιωμένη σπιτονοικοκυρά της, η οποία την αγκάλιασε σαν να είναι δικό της παιδί.
Η ιστορία της Νίκης ξεκίνησε στο Αφγανιστάν όπου γεννήθηκε. Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο της Καμπούλ και εργάστηκε για οκτώ χρόνια στην υπεράσπιση γυναικών κατά της έμφυλης βίας. Από μικρή είχε βάλει στόχο να υπερασπίζεται την αξιοπρέπεια, τον σεβασμό και την ισότητα των ανθρώπων.
Ωστόσο, η επικράτηση των Ταλιμπάν στη χώρα άλλαξε την πορεία της ζωής της και την οδήγησε στο δρόμο της προσφυγιάς δύο φορές. Την πρώτη ως παιδί, όταν με την οικογένειά της εγκαταστάθηκαν για δέκα χρόνια στο Πακιστάν. Τη δεύτερη όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και πάλι τη χώρα της από φόβο για τη ζωή της.
«Είναι δύσκολο να βάλεις σε μια πρόταση τα συναισθήματα που σου προκαλεί το να αφήνεις το μέρος όπου ανήκεις, το έδαφος που μυρίζει τους ανθρώπους σου. Αισθάνεσαι ότι δεν είσαι άνθρωπος, ότι έχεις χάσει τη μισή σου αξιοπρέπεια», περιγράφει.
Έφτασε στη Χίο τον Απρίλιο του 2016 και ήδη από τις πρώτες ημέρες αποφάσισε ότι ήθελε να χτίσει τη νέα της ζωή στην Ελλάδα. Σύντομα ήρθε και η αναγνώρισή της ως πρόσφυγας.
Οδηγούμενη από το δυναμικό της χαρακτήρα, η Νίκη δεν ήθελε να αφήσει λεπτό να περάσει από τη ζωή της χωρίς να προσφέρει. Έτσι, από την πρώτη στιγμή, παρείχε εθελοντικά διερμηνεία σε άλλους πρόσφυγες στο κέντρο φιλοξενίας που ζούσε.
Πολύ γρήγορα την εντόπισε η μη κυβερνητική οργάνωση ΜΕΤΑδραση, που δραστηριοποιείται στον τομέα της διερμηνείας σε πρόσφυγες από το 2010. Της πρότειναν να συνεργαστούν επαγγελματικά σε ένα άλλο νησί, τη Λέσβο- μία συνεργασία που πλέον μετράει επτά συνεχόμενα χρόνια. Σήμερα, η Νίκη συνεχίζει να ανήκει στο δυναμικό της ΜΕΤΑδρασης, δουλεύοντας για το πρόγραμμα διερμηνείας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που υλοποιείται με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, βρίσκεται καθημερινά στο πλευρό των εργαζομένων της Ύπατης Αρμοστείας και άλλων εξειδικευμένων φορέων υποστηρίζοντας, μέσω της διερμηνείας, την επικοινωνία τους με πρόσφυγες που βρίσκονται σε ανάγκη . Η ΜΕΤΑδραση παρέχει διερμηνεία σε 61 γλώσσες και διαλέκτους, ανάμεσα στις οποίες και ορισμένες πιο σπάνιες.
«Η δουλειά του διερμηνέα δημιουργεί μια γέφυρα που ενώνει δύο κόσμους και δύο κουλτούρες. Και όταν αφαιρείς αυτά τα διαχωριστικά ανάμεσά τους με τη διερμηνεία, βλέπεις ότι τελικά υπάρχει μόνο ένας κόσμος», λέει η Νίκη.
Ερχόμενη στην Ελλάδα, η Νίκη μιλούσε ήδη νταρί, πάστο, φαρσί και αγγλικά, στα οποία και πιστοποιήθηκε από τη ΜΕΤΑδραση για να διερμηνεύει επίσημα. Στην πορεία, η αγάπη της και το φυσικό της ταλέντο στις γλώσσες την οδήγησαν να μάθει επιπλέον ελληνικά, ουρντού και παντζάμπι, αν και δεν διερμηνεύει επαγγελματικά σε αυτά.
© UNHCR/Socrates Baltagiannis
Η ουδετερότητα και η εμπιστευτικότητα είναι οι δύο βασικότερες αρχές που καλούνται να υπηρετήσουν οι διερμηνείς του προγράμματος, οι οποίοι υπογράφουν κώδικα δεοντολογίας.
«Θυμάμαι στην εκπαίδευση που μας έλεγαν ότι ως διερμηνέας πρέπει να είσαι σαν μια μηχανή. Προσπαθούμε να είμαστε όσο πιο ακριβείς γίνεται. Δεν προσθέτουμε λέξεις και αυτό είναι κανόνας», εξηγεί η Νίκη.
Οι κανόνες που καλούνται να ακολουθήσουν οι διερμηνείς είναι πολλοί: από τον τρόπο που κάθονται δίπλα στον εργαζόμενο στην υπόθεση που διερμηνεύουν, ποιον κοιτούν κατά τη διάρκεια της διερμηνείας και πώς τοποθετούν τα χέρια τους. Αλλά και στην περίπτωση που ο διερμηνέας διαπιστώσει ότι ο άνθρωπος για τον οποίο διερμηνεύει κατάγεται από την ίδια περιοχή ή είναι γνωστός του, τότε οφείλει να ζητήσει την αντικατάστασή του για να διασφαλιστεί η ουδετερότητα.
Η μεγαλύτερη πρόκληση, όμως για τη Νίκη, δεν είναι η ουδετερότητα και οι άλλοι κανόνες που οφείλει να κρατήσει.
«Είναι ότι η ζωή κάποιου, τα όνειρα που ακολουθεί όταν έρχεται εδώ, εξαρτώνται από τις λέξεις σου. Είσαι η φωνή των ανθρώπων χωρίς φωνή», λέει χαρακτηριστικά.
Στην Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή της Λέσβου, ένα μέλος της ομάδας Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας υποδέχεται τον Aziz*, αιτούντα άσυλο από το Αφγανιστάν. Δίπλα τους κάθεται η Νίκη, η οποία πριν από την έναρξη της συνεδρίας εξηγεί το ρόλο της, αλλά και τον εμπιστευτικό χαρακτήρα των όσων θα συζητηθούν. Στη συνέχεια, με ήρεμο τόνο στη φωνή της, μεταφράζει όσα περιγράφει ο Aziz για τις ανάγκες της οικογένειάς του και τις συμβουλές του εργαζόμενου της Ύπατης Αρμοστείας αντίστοιχα.
«Οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν γλωσσικά εμπόδια και οι διερμηνείς είναι πολύ σημαντικοί, γιατί μας συνδέουν με τη χώρα που μας φιλοξενεί», λέει ο Aziz.
Ο Μάνος Χατζέλης, συντονιστής διερμηνέων της ΜΕΤΑδρασης στη Λέσβο για το πρόγραμμα της Ύπατης Αρμοστείας, χαρακτηρίζει τη διερμηνεία «βασικό δικαίωμα» και «ψυχολογική ανάγκη» των προσφύγων, «διότι όταν δεν έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν από το πιο απλό έως το πιο σημαντικό θέμα, επηρεάζονται ψυχολογικά σε πολύ μεγάλο βαθμό».
«Όσες υπηρεσίες και παροχές και αν υπάρχουν για τους αιτούντες άσυλο, δεν έχουν καμία αξία αν δεν υπάρχει το μέσο επικοινωνίας που θα συνδέσει των ωφελούμενο με την οποιαδήποτε υπηρεσία», υπογραμμίζει ο κ. Χατζέλης.
Η Νίκη δηλώνει ερωτευμένη με τις γλώσσες. Σε όλες τις γλώσσες που μιλάει, ξεχωρίζει κάποιες λέξεις ως τις αγαπημένες της. Είναι αυτές που φέρνουν χαμόγελα στους ανθρώπους. Όπως η φράση «θετική απόφαση» κατά τη διαδικασία ασύλου. Ή όταν μεταφράζει σε αρρώστους τη λέξη «γιατρεύτηκες».
«Όταν λέω αυτές τις λέξεις, σε όποια γλώσσα και αν τις πω, το φως στα μάτια των προσφύγων είναι μοναδικό», αναφέρει συγκινημένη.
© UNHCR/Socrates Baltagiannis
Η δουλειά της διερμηνέα προσφέρει στη Νίκη πολλές τέτοιες στιγμές συγκίνησης. Ανακαλεί την αγαπημένη της όταν συνάντησε ένα οκτάχρονο αγόρι από την Αφρική, του οποίου η μητέρα νοσηλευόταν στο νοσοκομείο και δεν υπήρχε διερμηνέας να τη βοηθήσει να συνεννοηθεί. Μέχρι που εμφανίστηκε η Νίκη. Το αγόρι εξέφρασε αμέσως τον θαυμασμό του για τη δουλεία της Νίκης και μοιράστηκε την επιθυμία του να γίνει διερμηνέας για να είναι χρήσιμος, όπως εκείνη.
«Τότε έκλαψα για πρώτη φορά από τότε που είμαι σε αυτό το πεδίο. Αυτή η φράση με έκανε να συνειδητοποιήσω τι είναι αυτό που κάνω», θυμάται.
*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
