Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων τιμάται στη σκιά του πολύνεκρου ναυαγίου στην Πύλο – μιας από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στα νερά της Μεσογείου τα τελευταία χρόνια. Μιας τραγωδίας που μας συγκλόνισε όλους και μας έκανε να αναρωτηθούμε: σε τι βαθμό μπορεί να φτάσει η απελπισία και η απόγνωση ενός ανθρώπου που το ταξίδι σε μια βάρκα σε ανοιχτή θάλασσα να φαντάζει λιγότερο επικίνδυνο από αυτό που αφήνει πίσω του; Μήπως η ελπίδα για ασφάλεια, για μια ζωή με αξιοπρέπεια και προοπτική είναι πιο δυνατή από οποιοδήποτε εμπόδιο μπορεί να υψωθεί στην αναζήτηση αυτού του αγαθού;
Πριν από μία εβδομάδα, η Ύπατη Αρμοστεία δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της για τις Παγκόσμιες Τάσεις του αναγκαστικού εκτοπισμού. Την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί παγκοσμίως λόγω πολέμου, διωγμών, βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει διπλασιαστεί. Μέχρι το τέλος του 2022, ο αριθμός αυτός έφτανε σε 108,4 εκατομμύρια, δηλαδή κάτι παραπάνω από 1 στους 74 ανθρώπους παγκοσμίως παρέμειναν ξεριζωμένοι από τις εστίες τους. Περισσότεροι από τους μισούς πρόσφυγες του κόσμου υπό την εντολή της Ύπατης Αρμοστείας προέρχονται από τρεις μόνο χώρες: τη Συρία με 6,8 εκατομμύρια πρόσφυγες, την Ουκρανία με 5,7 εκατομμύρια πρόσφυγες και το Αφγανιστάν, με 5,7 εκατομμύρια, μια χώρα που μαστίζεται για περισσότερα από 40 χρόνια από τις συγκρούσεις, επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές, ακραία φτώχεια και πλέον μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση. Παράλληλα, επιπρόσθετες συρράξεις, ιδίως στο Σουδάν, έχουν πλέον ανεβάσει μέσα στο 2023 τον συνολικό αριθμό των αναγκαστικά εκτοπισμένων παγκοσμίως στα 110 εκατομμύρια. Κάθε χρόνο, η Ύπατη Αρμοστεία καλείται να ανταποκριθεί σε περισσότερες και πιο περίπλοκες προσφυγικές κρίσεις – μόνο το 2022 προέκυψαν 35 τέτοιες καταστάσεις έκτακτης ανάγκης – ενώ οι παλιές δεν έχουν εξαφανιστεί.
Όσο υπάρχουν χώρες στον πλανήτη που αιμορραγούν, οι λαοί τους θα αναζητούν καταφύγιο αλλού. Όσο πιο πολύ αλληλοεξαρτώνται φαινόμενα όπως η ακραία φτώχεια και η κλιματική αλλαγή, με τους πολέμους και τη βία, τόσο πιο περίπλοκες θα γίνονται οι συνθήκες του εκτοπισμού. Χρειαζόμαστε μια θεμελιωδώς διαφορετική στάση απέναντι στο προσφυγικό και σε όλους τους ανθρώπους που αναγκάζονται να ξεριζωθούν, σε συνδυασμό με μια πολύ μεγαλύτερη και έμπρακτη αποφασιστικότητα να βάλουμε ένα τέλος, ή τουλάχιστον να περιορίσουμε, τις αιτίες που οδηγούν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Είναι πολύ σημαντικό να βρεθούν λύσεις για τους πρόσφυγες. Λύσεις που να μπορούν να λειτουργήσουν για όλους, να είναι εφικτές και ανθρωποκεντρικές. Από την εμπειρία μας, η λύση που προτιμούν οι ίδιοι οι πρόσφυγες είναι να επιστρέψουν στο σπίτι τους, στην εστία τους. Είναι όμως σαφές ότι για να γίνει αυτό θα πρέπει η κατάσταση πίσω στην πατρίδα να είναι τέτοια που να επιτρέπει στους πρόσφυγες να ζήσουν με ασφάλεια και αξιοπρέπεια. Να έχει αποκατασταθεί ως ένα βαθμό η σταθερότητα ώστε η επιστροφή και η επανένταξή τους να είναι βιώσιμη.
Μέχρι να γίνει αυτό χρειάζεται αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες και τις χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό ξεριζωμένων στον κόσμο. Χρειαζόμαστε περισσότερες ασφαλείς και οργανωμένες διόδους, ώστε οι απελπισμένοι άνθρωποι να μην αισθάνονται ότι η μόνη τους εναλλακτική είναι να εναποθέσουν την τύχη τους στα χέρια αδίστακτων διακινητών. Απαιτείται μεγαλύτερη συνεργασία σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο για να επιμεριστούν οι ευθύνες και να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στο μέγεθος των προκλήσεων. Όλα αυτά θα πρέπει να λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην υποχρέωση που έχουν όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να δέχονται και να προσφέρουν προστασία σε ανθρώπους που φεύγουν κυνηγημένοι από πολέμους, διωγμούς και βία.
Τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, έχουμε εκατοντάδες λόγους παραπάνω, όσες είναι και οι ψυχές που χάθηκαν στο ναυάγιο της Πύλου, να θέλουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζεται το θέμα των προσφύγων και των μεταναστών στην Ευρώπη και να υπενθυμίσουμε με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι προτεραιότητα στις πολιτικές που υιοθετούνται θα πρέπει να είναι παντού και πάντα η διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής.
*Άρθρο γνώμης που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, στις 20 Ιουνίου 2023, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
