Χέρι – χέρι στις δυσκολίες: Πρόσφυγες στηρίζουν ψυχολογικά άλλους πρόσφυγες

Ο Jaspy* καλωσορίζει σε μια αίθουσα της Κλειστής Ελεγχόμενης Δομής της Σάμου άλλους αιτούντες άσυλο της δομής, προκειμένου να συζητήσουν εμπειρίες και συναισθήματα, στο πλαίσιο μιας ομάδας αυτοβοήθειας. Με την ηρεμία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του και ένα χαμόγελο, ο Jaspy προσφέρει το χέρι του σε όσους έχουν ανάγκη από υποστήριξη, μια υποστήριξη που και για εκείνον ήταν ζωτικής σημασίας.

«Κανείς δεν είναι μόνος. Είμαι στο πλευρό σας», λέει και ξεκινάει τη συνάντηση.

Ο 20χρονος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του, τη Σιέρα Λεόνε, και να αναζητήσει ασφάλεια αλλού, τον Δεκέμβρη του 2021, λόγω των απειλών που δεχόταν για τη ζωή του. Το μακρύ ταξίδι του από τη Σιέρα Λεόνε τον οδήγησε στη Γουινέα, στο Ιράν και στην Τουρκία, όπου συνελήφθη για παράτυπη είσοδο στη χώρα.

Οι άλλοι Αφρικανοί που γνώρισε στη φυλακή της Τουρκίας, τον ενημέρωσαν για μια κοντινή χώρα, όπου, αν ήταν τυχεροί και έφταναν, θα ήταν ασφαλείς. Ο Jaspy δεν είχε καταλάβει τότε ότι η χώρα αυτή ήταν η Ελλάδα, που του ήταν τόσο γνώριμη από τα σχολικά βιβλία.

Η διαδρομή από τη Σιέρα Λεόνε μέχρι την Ελλάδα ήταν επικίνδυνη και οι εμπειρίες που βίωσε ο Jaspy τον τραυμάτισαν ψυχικά.

Όταν μετά τις τόσες δυσκολίες τελικά έφτασε στη Σάμο τον Απρίλιο του 2022, ο Jaspy άρχισε να νιώθει ελπίδα. Έμαθε ότι οργανώνονται ομάδες αυτοβοήθειας για τους διαμένοντες της δομής και αποφάσισε να συμμετάσχει για να διαχειριστεί ο ίδιος το άγχος του, αλλά και για να συμπαρασταθεί σε άλλους.

«Είμαι σε αυτή τη χώρα γιατί με έσωσαν κάποιοι άνθρωποι και θέλω να το ανταποδώσω. Θέλω να σώσω και εγώ άλλους ανθρώπους», λέει.

O Jaspy, αιτών άσυλο από τη Σιέρα Λεόνε, συμμετέχει εθελοντικά ως συντονιστής ομάδων αυτοβοήθειας στο προγράμμα παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης που υλοποιεί στη Σάμο η Ύπατη Αρμοστεία και η ΕΠΑΨΥ. © UNHCR/Socrates Baltagiannis

Σήμερα ο Jaspy συμμετέχει εθελοντικά ως συντονιστής στις ομάδες αυτοβοήθειας που διοργανώνονται στη Σάμο από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες σε συνεργασία με την Εταιρεία Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας – ΕΠΑΨΥ, και με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στόχος του καινοτόμου αυτού προγράμματος παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι η εκπαίδευση εθελοντών αιτούντων άσυλο και προσφύγων σε βασικές ψυχολογικές δεξιότητες, ώστε να παρέχουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη μέσω ομάδων αυτοβοήθειας σε άλλους αιτούντες άσυλο.

Η εκπαίδευση των συντονιστών διαρκεί περίπου ενάμιση μήνα, κατά τη διάρκεια της οποίας εισάγονται σε βασικές δεξιότητες και μαθαίνουν έννοιες, όπως η ενσυναίσθηση, ο σεβασμός στις διαφορετικές απόψεις και η εμπιστευτικότητα. Επίσης, διδάσκονται ψυχολογικές πρώτες βοήθειες για τη διαχείριση κρίσεων.

Η εκπαίδευση πραγματοποιείται από τους Ψυχοκοινωνικούς Φροντιστές στην Κοινότητα (Community Psychosocial Workers) δηλαδή αναγνωρισμένους πρόσφυγες ειδικά εκπαιδευμένους σε δεξιότητες και εργαλεία ψυχικής υγείας στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, η ομάδα επιβλέπεται από ειδικευμένους ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.

Στο τέλος του εκπαιδευτικού κύκλου οι συντονιστές λαμβάνουν πιστοποίηση ολοκλήρωσης της εκπαίδευσης και είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν άλλα μέλη της κοινότητάς τους, οργανώνοντας ομάδες αυτοβοήθειας.

Πηγή έμπνευσης για τον Jaspy αποτελεί ο εκπαιδευτής του, Mehdi. Γεννημένος στο Ιράν από Αφγανούς γονείς, ο Mehdi ήρθε στην Ελλάδα το 2017 ως ασυνόδευτο παιδί για να ξεφύγει από τις διακρίσεις που βίωνε στη χώρα όπου ζούσε. Όταν έφτασε στην Ελλάδα ο Mehdi ήταν πολύ δραστήριος αρχικά ως εθελοντής μεταφραστής, στη συνέχεια εργαζόμενος ως πολιτισμικός διαμεσολαβητής σε διαφορετικές οργανώσεις και πλέον ως Ψυχοκοινωνικός Φροντιστής στην Κοινότητα, στο πλαίσιο του προγράμματος παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.

Ο ίδιος θεωρεί ότι το πρόγραμμα αυτό, εκτός από πολύτιμη ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους συμμετέχοντες, δίνει τη δυνατότητα στους πρόσφυγες να συνδεθούν ουσιαστικά με άλλους ανθρώπους.

Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης των συντονιστών των ομάδων αυτοβοήθειας οι Ψυχοκοινωνικοί Φροντιστές στην Κοινότητα χρησιμοποιούν μια συμμετοχική προσέγγιση, κατά την οποία δεν δίνουν απευθείας λύσεις στους εκπαιδευόμενους για το πώς να χειρίζονται καταστάσεις, αλλά τους μαθαίνουν τεχνικές για το πώς να χρησιμοποιούν τη δύναμη που έχουν μέσα τους, ώστε να βρίσκουν τις απαντήσεις μόνοι τους.

Ο Mehdi περιγράφει, ωστόσο, πόσο οι εμπειρίες των άλλων προσφύγων τον έχουν επηρεάσει προσωπικά.

«Εάν οι συντονιστές ή τα μέλη των ομάδων αυτοβοήθειας μοιραστούν κάτι επώδυνο μαζί μου, μπορεί να μου είναι δύσκολο να το ακούσω. Αλλά πρέπει να ελέγχουμε το συναίσθημά μας», αναφέρει ο Mehdi. Ο ίδιος περιγράφει πόσο τον έχουν βοηθήσει σε αυτό οι «άγγελοί» του, όπως χαρακτηρίζει τους επαγγελματίες ψυχολόγους του προγράμματος.

Ο Jaspy, συντονιστής ομάδων αυτοβοήθειας, και ο Mehdi, Ψυχοκοινωνικός Φροντιστής στην Κοινότητα, κατά τη διάρκεια ενημέρωσης για το πρόγραμμα παροχής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης εντός της Δομής στη Σάμο. © UNHCR/Socrates Baltagiannis

Οι ομάδες αυτοβοήθειας διαμορφώνονται με βάση τις γλώσσες που μιλούν οι διαμένοντες, ώστε να διευκολύνεται η επικοινωνία της ομάδας. Προκειμένου να προσεγγίσουν περισσότερους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα, οι Ψυχοκοινωνικοί Φροντιστές στην Κοινότητα και οι συντονιστές των ομάδων αυτοβοήθειας κάνουν συχνά ενημερώσεις στις κοινότητες της δομής σχετικά με τη σημασία και τα οφέλη του προγράμματος. Χρησιμοποιούν, επίσης, ενημερωτικό υλικό τα οποίο με απλό και οπτικοποιημένο τρόπο εξηγεί τη λειτουργία του προγράμματος.

«Στις ομάδες αυτές δεν είναι παρών κάποιος ειδικός ψυχικής υγείας, οπότε τα ίδια τα μέλη της ομάδας καθορίζουν μόνα τους τα θέματα που τους ενδιαφέρουν και άρα φεύγει λίγο η συζήτηση από τον δυτικό τρόπο σκέψης και πώς αντιλαμβανόμαστε εμείς τις δυσκολίες τους ή τα πράγματα που μπορεί να τους ενδυναμώνουν», εξηγεί η ψυχολόγος της ΕΠΑΨΥ, Νέλλυ Γεωργίου.

Μαζί με τον Jaspy, στην ίδια ομάδα αυτοβοήθειας, συντονιστής είναι και ο συμπατριώτης του Hussein*, ο οποίος είχε επίσης ένα πολύ δύσκολο ταξίδι μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα.

«Στην αρχή ήμουν ψυχικά τραυματισμένος. Η εκπαίδευση που έλαβα με βοήθησε να διαχειρίζομαι τις κρίσεις. Τώρα έχω περισσότερη δύναμη και πιστεύω ότι είναι καλό να μοιράζομαι την εμπειρία μου με τους άλλους διαμένοντες της δομής για να δουν ότι μπορούμε να βρίσκουμε λύσεις για όλα όσα συζητάμε», λέει ο Hussein.

Ο Φίλιππος Μπαρμπαρέσος, ψυχολόγος της ΕΠΑΨΥ, εξηγεί ότι η συμμετοχή στις ομάδες αυτοβοήθειας είναι πολύ ενδυναμωτική τόσο για τους συντονιστές όσο και για τα μέλη των ομάδων.

«Η ομάδα είναι εκεί κυρίως για να ακούσει. Η ακρόαση χωρίς να κρίνεσαι και το να μπορείς να μοιράζεσαι ανεμπόδιστα την προσωπική σου εμπειρία, σπάει το αφόρητο αίσθημα της μοναξιάς και αυτό είναι το καλύτερο που μπορεί να παρέχει η ομάδα», λέει.

Αυτές οι κοινές εμπειρίες και γλώσσες των αιτούντων άσυλο βοηθούν στο να δημιουργηθεί ένας χώρος ασφαλής όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να εκφραστούν για όσα τους απασχολούν και να βρουν λύσεις συλλογικά. Αυτό μπορεί να προσφέρει ελπίδα, αισιοδοξία και δύναμη για να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες.

Λίγο πριν ξεκινήσει μια ακόμα συνεδρία της ομάδας αυτοβοήθειας, ο συντονιστής Jaspy περιγράφει πώς αισθάνεται και ότι οι ευκαιρίες που του δόθηκαν μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα τον κάνουν να νιώθει ότι ανήκει στην Ελλάδα. Ελπίζει να έχει ακόμα περισσότερες ευκαιρίες για να σπουδάσει και ονειρεύεται μια καριέρα στην Ψυχολογία.

«Παρά το γεγονός ότι βίωσα δύσκολες καταστάσεις, είμαι ασφαλής. Δεν πρέπει να εγκαταλείπεις τη ζωή. Όπου υπάρχει ζωή, υπάρχει ελπίδα», λέει με χαμόγελο και μπαίνει στην αίθουσα.

*Τα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας

English 

Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter