Συνοπτικά, το 2017 υπήρχαν τόσοι εκτοπισμένοι όσο και ο πληθυσμός της Ταϊλάνδης. Ένας στους 110 ανθρώπους παγκοσμίως είναι βιαίως εκτοπισμένος.
Ο πόλεμος, η βία και οι διώξεις παγκοσμίως οδήγησαν τον αναγκαστικό εκτοπισμό σε καινούργια ρεκόρ το 2017, για πέμπτη συνεχή χρονιά, κυρίως λόγω της κρίσης στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, του πολέμου στο Νότιο Σουδάν και των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων Rohingya από το Μιανμάρ που καταφεύγουν στο Μπανγκλαντές. Στη συντριπιτκή τους πλειοψηφία, είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες επηρεάζονται περισσότερο.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις (Global Trends), που δημοσιεύει σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.), υπήρχαν 68.5 εκατομμύρια αναγκαστικά εκτοπισμένοι παγκοσμίως στα τέλη του 2017. Από τα 68.5 εκ., τα 16.2 εκ. ήταν εκτοπισμένοι για πρώτη φορά – αριθμός που ισοδυναμεί με 44.500 ανθρώπους να εκτοπίζονται κάθε μέρα, ή ένας κάθε δύο δευτερόλεπτα.
Από τα 68.5 εκατομμύρια, τα 25.4 εκατομμύρια ήταν πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τις χώρες τους για να δραπετεύσουν από συγκρούσεις και διώξεις. Πρόκειται για 2.9 εκατομμύρια ανθρώπους περισσότερους από ότι το 2016 – η μεγαλύτερη αύξηση που παρατηρείται μέσα σ΄ένα χρόνο μόνο. Αύξηση παρατηρήθηκε και στον αριθμό των αιτούντων άσυλο – των ανθρώπων που αναζητούν διεθνή προστασία ως πρόσφυγες – οι οποίοι έφτασαν τα 3.1 εκ., αύξηση δηλαδή κατά 300.000 από το 2016. Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι, δηλαδή οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους, έφτασαν στα 40 εκατομμύρια, σημειώνοντας μια μικρή μείωση από τα 40,3 εκατομμύρια το 2016.
Συνοπτικά, το 2017 υπήρχαν τόσοι εκτοπισμένοι όσο και ο πληθυσμός της Ταϊλάνδης. Ένας στους 110 ανθρώπους παγκοσμίως είναι βιαίως εκτοπισμένος.
“Βρισκόμαστε σε οριακό σημείο, όπου η επιτυχία στη διαχείριση του αναγκαστικού εκτοπισμού σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί μια νέα και πολύ πιο συνεκτική προσέγγιση, ώστε χώρες και κοινότητες να μην αφήνονται μόνες ν’αντιμετωπίζουν το προσφυγικό,” δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Filippo Grandi. «Όμως υπάρχει ακόμα κάποια ελπίδα. Δεκατέσσερις χώρες διαμορφώνουν ένα καινοτόμο σχέδιο αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης και σε λίγους μήνες αναμένεται ένα νέο Παγκόσμιο Σύμφωνο για τους Πρόσφυγες που θα είναι έτοιμο προς υιοθέτηση από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Σήμερα, παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Προσφύγων, το μήνυμά μου προς τα κράτη μέλη είναι παρακαλώ υποστηρίξτε το. Κανείς δεν επιλέγει να γίνει πρόσφυγας, όμως οι υπόλοιποι από εμάς μπορούμε να επιλέξουμε το πώς βοηθούμε. ”
Η έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις της Ύ.Α. (UNHCR), δημοσιεύεται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο πριν από την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων (20 Ιουνίου) και καταγράφει τον αναγκαστικό εκτοπισμό, με βάση στοιχεία της Ύ.Α., κυβερνήσεων και άλλων εταίρων. Δεν εξετάζει το παγκόσμιο περιβάλλον ασύλου, για το οποίο η UNHCR δημοσιεύει ξεχωριστές εκθέσεις οι οποίες αναφέρουν ότι και το 2017 εξακολουθούν να διαπιστώνται περιστατικά επιστροφής προσφύγων δια της βίας, πολιτικοποίηση και δαιμονοποίηση προσφύγων, πρόσφυγες που φυλακίζονται ή στερούνται της δυνατότητας εργασίας και αρκετές χώρες που αντιτίθενται ακόμη και στη χρήση της λέξης “πρόσφυγας”.
Παρόλα αυτά, η έκθεση Παγκόσμιες Τάσεις δίνει διάφορες πληροφορίες που αφορούν στην πραγματικότητα του αναγκαστικού εκτοπισμού έναντι των εντυπώσεων που επικρατούν για το φαινόμενο, και διαφαίνεται ότι γεγονότα και εντυπώσεις δεν συνάδουν ορισμένες φορές.
Όπως, για παράδειγμα, η εντύπωση ότι οι εκτοπισμένοι παγκοσμίως βρίσκονται κυρίως στις Βόρειες χώρες του παγκόσμιου χάρτη. Τα στοιχεία όμως καταδεικνύουν το αντίθετο – το 85% των προσφύγων βρίσκεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου πολλοί ζουν σε απελπιστικές συνθήκες φτώχιας και δεν λαμβάνουν επαρκή στήριξη για να φροντίσουν τους εκτοπισμένους. Τέσσερις στους πέντε πρόσφυγες μένουν στις γειτονικές, με τη δική τους, χώρες.
Επίσης, ο εκτοπισμός εκτός εθνικών συνόρων δεν είναι τόσο μεγάλης κλίμακας, όπως μπορεί να φαίνεται με μια πρώτη ματιά από τον αριθμό των 68 εκ. Σχεδόν τα δύο τρίτα των βιαίως εκτοπισμένων είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι οι οποίοι δεν έχουν εγκαταλείψει τις χώρες τους. Από τα 25,4 εκατομμύρια πρόσφυγες, λίγο περισσότερο από το ένα πέμπτο είναι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες που τελούν υπό τη φροντίδα της UNRWA. Από τους υπόλοιπους, για τους οποίους είναι υπεύθυνη η Ύπατη Αρμοστεία, τα δύο τρίτα προέρχονται από μόλις πέντε χώρες: Συρία, Αφγανιστάν, Νότιο Σουδάν, Μυανμάρ και Σομαλία. Ο τερματισμός του πολέμου και των συγκρούσεων σε οποιαδήποτε από αυτές τις χώρες μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ευρύτερη παγκόσμια εικόνα του αναγκαστικού εκτοπισμού.
Δύο άλλα ευρύματα από την έκθεση είναι ότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ζουν σε αστικές περιοχές (58%) και όχι σε καταυλισμούς ή αγροτικές περιοχές, και ότι οι περισσότεροι εκτοπισμένοι είναι νέοι – το 53% είναι παιδιά, συμπεριλαμβανομένων πολλών που είναι ασυνόδευτοι ή χωρισμένοι από τις οικογένειές τους.
Επίσης, συγκριτικά λίγες είναι οι χώρες υποδοχής που φιλοξενούν μεγάλους αριθμούς: η Τουρκία παραμένει στην κορυφή ως η χώρα που φιλοξενεί το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, σε απόλυτους αριθμούς, με 3,5 εκατομμυρίων προσφύγων, κυρίως Σύρων. Κατ’αναλογία πληθυσμού, ο Λίβανος ήταν η πρώτη χώρα υποδοχής προσφύγων. Συνολικά, το 63% όλων των προσφύγων που τελούν υπό την ευθύνη της UNHCR βρίσκονταν σε μόλις 10 χώρες.
Δυστυχώς, οι λύσεις για ν’ανατραπεί αυτή η εικόνα ήταν και το 2017 περιορισμένες. Οι πόλεμοι και οι συγκρούσεις συνέχισαν να είναι οι κύριες αιτίες εκτοπισμού, χωρίς πρόοδο και προοπτική για την ειρήνευση. Περίπου πέντε εκατομμύρια άνθρωποι ήταν σε θέση να επιστρέψουν στα σπίτια τους το 2017, με τη μεγάλη πλειοψηφία να είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι που επιστρέφουν είτε αναγκαστικά, μη έχοντας άλλη επιλογή, ή σε επισφαλείς συνθήκες. Λόγω της μείωσης του αριθμού των θέσεων που προσφέρθηκαν για μετεγκατάσταση προσφύγων σε άλλες χώρες, ο αριθμός των προσφύγων που μετεγκαταστάθηκε σε άλλες χώρες – εκτός από την πρώτη χώρα ασύλου – μειώθηκε κατά περισσότερο από το 40%, σε περίπου 100.000 άτομα.
****
Περισσότερες πληροφορίες
Η έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας Παγκόσμιες Τάσεις καθώς και συνοδευτικό οπτικο-ακουστικό υλικό βρίσκονται στο http://www.unhcr.org/global-trends-2017-media.
Σχετικά με τον αναγκαστικό εκτοπισμό – Βασικοί Όροι
Η Υ.Α. δεν χρησιμοποιεί τον όρο ‘μετανάστης’ για να αναφερθεί σε ανθρώπους που αναγκάζονται να τραπούν σε φυγή.
Πρόσφυγας: Είναι το άτομο που εγκατέλειψε την πατρίδα του και χρήζει «διεθνούς προστασίας» επειδή διατρέχει κίνδυνο λόγω βίας ή δίωξης σε περίπτωση που επιστρέψει στην πατρίδα του. Ο όρος αναφέρεται και σε ανθρώπους που τρέπονται σε φυγή λόγω του πολέμου. Ο ορισμός του πρόσφυγα έχει τη ρίζα του σε διεθνή νομικά κείμενα, κυρίως στη Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων και στο Πρωτόκολλο αυτής του 1967, καθώς και στη Σύμβαση του 1969 του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας. Μπορεί κάποιος να λάβει καθεστώς πρόσφυγα υποβάλλοντας ατομικά αίτημα ασύλου, ή σε περιπτώσεις μεγάλης ροής δίνεται “prima facie”. Οι πρόσφυγες δεν μπορούν να επιστραφούν στη χώρα καταγωγής τους παρά μόνο σε αυστηρά εθελοντική βάση.
Αιτών Άσυλο: Είναι το άτομο που έχει αιτηθεί σε ατομική βάση το προσφυγικό καθεστώς και αναμένει την απόφαση. Οι αιτούντες άσυλο τελούν υπό «διεθνή προστασία» κατά τη διάρκεια εξέτασης του αιτήματός τους, και, όπως και οι πρόσφυγες, δεν μπορούν να επιστραφούν στην πατρίδα τους παρά μόνο σε εθελοντική βάση.
Εσωτερικά εκτοπισμένο άτομο: Οι εσωτερικά εκτοπισμένοι, γνωστοί συνήθως με το αγγλικό ακρώνυμο IDPs, είναι όσοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και έχουν μετακινηθεί σε άλλες περιοχές της χώρας τους.
Ανιθαγενής: Είναι το άτομο που δεν έχει την υπηκοότητα καμίας χώρας, και συνεπώς δεν απολαμβάνει τα αντίστοιχα ανθρώπινα δικαιώματα ούτε έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως αυτοί που έχουν υπηκοότητα. Είναι πιθανόν να είναι κάποιος ανιθαγενής και πρόσφυγας ταυτόχρονα.
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
