Μαρτυρία της Δάφνης Καπετανάκη, μέλους της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε δίμηνη αποστολή στην Γκαμπέλλα, Αιθιοπία.
Είχαμε αγοράσει δύο κόκορες…
Η Δάφνη Καπετανάκη με Νοτιοσουδανούς πρόσφυγες
© UNHCR
Μαρτυρία της Δάφνης Καπετανάκη, μέλους της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σε δίμηνη αποστολή στην Γκαμπέλλα, Αιθιοπία.
Είχαμε αγοράσει δύο κόκορες να τους μαγειρέψουμε το σαββατοκύριακο –ελλείψει καταψύξεων τα ζώα αγοράζονται ζωντανά – αλλά λόγω φόρτου εργασίας δεν τα καταφέραμε. Εδώ και μια εβδομάδα ζούνε στην αυλή μας και αρχίζουν το λάλημα στις πέντε το πρωί. Σήμερα όμως δεν ξύπνησα από τους κόκορες αλλά από την καταρρακτώδη βροχή. Η περίοδος των βροχών έχει για τα καλά ξεκινήσει από τα τέλη Μαΐου. Κι ενώ στο μυαλό των ντόπιων οι βροχές αποτελούν μια ανάσα από την αφόρητη ζέστη της περιοχής και στιγμή για να καλλιεργήσουν τη γη για τη σοδειά της επόμενης χρονιάς, στο μυαλό των εργαζομένων στους ανθρωπιστικούς οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, η βροχή είναι ο μεγάλος εχθρός. Σημαίνει ότι στα ήδη ατελείωτα προβλήματα των χιλιάδων Νοτιοσουδανών προσφύγων που καταφεύγουν καθημερινά στην Αιθιοπία προστίθεται η αναμέτρηση με το νερό και τη λάσπη.
Με αυτές τις σκέψεις ξεκινάει η μέρα ήδη με μία ώρα λιγότερο ύπνο. Σε λίγο θα φύγουμε με τον οδηγό για το Παγκάκ, το συνοριακό σημείο 100 χιλιόμετρα από το τοπικό γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στην πόλη της Γκαμπέλλα. Από την αρχή της κρίσης στο Νότιο Σουδάν στις 15 Δεκεμβρίου 2013 μέχρι σήμερα, έχουν εισέλθει από το Παγκάκ πάνω από 70.000 πρόσφυγες, οι περισσότεροι μέλη της φυλής Νούερ. Η εισροή των προσφύγων στο συγκεκριμένο σημείο αντανακλά τις εξελίξεις της εμφύλιας σύρραξης στην άλλη πλευρά των συνόρων αλλά και τη δυνατότητα των προσφύγων να περπατήσουν ανάλογα με την ένταση των βροχών. Τους τελευταίους μήνες η καθημερινή εισροή στο Παγκάκ κυμαίνεται από 50 έως 1.000 άτομα. Έτσι κάθε πρωί φτάνω στο Παγκάκ με αγωνία για το πόσους πρόσφυγες θα αντικρύσω. Και κατά πόσο οι υποδομές του κέντρου υποδοχής και καταγραφής της Υ.Α. θα έχουν πλημμυρίσει. Σήμερα υπολογίζω τους νεοαφιχθέντες γύρω στους 400. Περιμένουν υπομονετικά έξω από το κέντρο καταγραφής γνωρίζοντας ότι μάλλον δεν θα καταγραφούν καθώς προηγούνται όσοι δεν είχαν προλάβει χθες ή προχθές. Τις καλές μέρες ο μέσος όρος αναμονής στα σύνορα είναι δύο με τρεις μέρες, ενώ τις πιο δύσκολες περιόδους, όταν η καταγραφή καθυστερεί ελλείψει επαρκούς προσωπικού να καλύψει τους αυξημένους αριθμούς ή λόγω των καταρρακτωδών βροχών, οι πρόσφυγες μπορεί να μείνουν στο Παγκάκ μέχρι και δύο εβδομάδες.
Ξεκινώ την ημερήσια επίσκεψη. Τα σημάδια της βροχής είναι παντού. Λακούβες με νερό μέσα στις οποίες πλατσουρίζουν τα παιδιά. Απλωμένα ρούχα πάνω στους θάμνους για να στεγνώσουν στον ήλιο. Ξυπόλυτοι άνθρωποι που περπατάνε βουλιάζοντας στη λάσπη.
Πρώτα μία γύρα στα καταλύμματα που διανυκτερεύουν οι πρόσφυγες. Πέντε μεγάλες ξύλινες κατασκευές με τσίγκινες σκεπές και πλαστικά καλύμματα στα πλάγια, σχεδιασμένες για να στεγάζουν τους πιο ευάλωτους, έγκυες γυναίκες, μητέρες σε λοχεία, πρόσφυγες με αναπηρίες και ασυνόδευτα παιδιά. Τις ημέρες των βροχών όμως όλοι προσπαθούν να βρουν μια στεγνή σπιθαμή, και εκτός εξαιρέσεων, η αλληλεγγύη επικρατεί. Παρατηρώ τους αριθμούς και κοιτάω προσεχτικά τους ανθρώπους που είναι ακόμα ξαπλωμένοι. Είναι πρωί και όλοι θα έπρεπε να είναι επί ποδός. Εάν κάποιος είναι ξαπλωμένος πολύ πιθανόν να υπάρχει σοβαρός λόγος. Ο πιο κοινός: η ελονοσία. Με τη βοήθεια κάποιου πάντα πρόθυμου αγγλόφωνου πρόσφυγα ενημερώνω τα μέλη των οικογενειών που περιβάλλουν τους ξαπλωμένους ότι υπάρχει παραδίπλα η κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που παρέχει υπηρεσίες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Μη εξοικειωμένοι με ιατρικές υπηρεσίες, πολλοί Νοτιοσουδανοί πρόσφυγες δεν απευθύνονται στην κλινική με αποτέλεσμα οι ασθένειες να επιδεινώνονται επικίνδυνα.
Πέρα από τους αρρώστους, παρατηρώ για τυχόν υποσιτισμένα βρέφη και παιδιά. Το βλέμμα μου σταματάει σε μία μητέρα που έχει στην αγκαλιά της ένα εμφανώς υποσιτισμένο βρέφος. Στο ποδαράκι του ένα ροζ πλαστικό βραχιολάκι μαρτυρά την ένταξή του στο επισιτιστικό πρόγραμμα. Δίπλα από την κλινική δραστηριοποιείται η γαλλική οργάνωση «Δράση κόντρα στην πείνα» παρέχοντας επισιτιστικά προγράμματα για έγκυες γυναίκες, μητέρες σε λοχεία και υποσιτισμένα παιδιά. Εάν λαμβάνει ήδη θεραπευτική αγωγή δεν υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί κανείς να κάνει παρά να περιμένει.
Παράλληλα με πλησιάζουν πρόσφυγες που θέλουν να ρωτήσουν πληροφορίες για τα επόμενα βήματα και να εκφράσουν τις αγωνίες τους σχετικά με την κατάσταση και τα προβλήματά τους, ενώ άπειρα παιδιά με περιεργάζονται πιάνοντας τα χέρια και τα μαλλιά μου.
Επόμενη επίσκεψη οι αντλίες νερού, οι βρύσες κι οι τουλέτες. Ελέγχω την πίεση του νερού και παρατηρώ το χρόνο που περιμένουν οι πρόσφυγες στην ουρά. Με το που με βλέπουν, με πλησιάζουν να παραπονεθούν για το ότι δεν έχουν δοχεία να φυλάξουν το νερό. Ο Αιθιοπικός Ερυθρός Σταυρός παρέχει κάποια είδη πρώτης ανάγκης για κοινή χρήση στα σύνορα, όπως κατσαρόλες και δοχεία, αλλά τις δύσκολες μέρες δεν αρκούν να καλύψουν όλες τις ανάγκες. Στην αρχή δίσταζα να ελέγξω τις τουαλέτες αλλά τελικά είναι πάντα πιο καθαρές από ότι περιμένω. Ο λόγος όμως είναι ανησυχητικός. Οι περισσότεροι πρόσφυγες προέρχονται από φτωχές αγροτικές περιοχές και η χρήση τουαλέτας αντί αφόδευσης σε εξωτερικούς χώρους – στη συγκεκριμένη περίπτωση γύρω από την τουαλέτα – αποτελεί τεράστια πρόκληση.
Η μέρα έχει ήδη προχωρήσει και καταφθάνουν τα λεωφορεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης για να παραλάβουν τους ήδη καταγεγραμμένους πρόσφυγες των δύο προηγούμενων ημερών και να τους μεταφέρουν στον κοντινό προσφυγικό καταυλισμό. Οι φωνές κι η κινητικότητα αυξάνουν. Μητέρες τρέχουν να μαζέψουν τα παιδιά τους. Τα λιγοστά υπάρχοντα τυλίγονται σε κουβέρτες και στηρίζονται προσεχτικά στην κορυφή του κεφαλιού. Ουρές από ανθρώπους που πριν λίγο ήταν διάσπαρτοι κάτω από τα δέντρα σχηματίζονται έξω από τα λεωφορεία. Οι νεοαφιχθέντες πρόσφυγες που δεν έχουν ακόμα καταγραφεί περικυκλώνουν τα λεωφορεία και παρακαλούν με το βλέμμα τους να επιβιβαστούν. Μόλις τα λεωφορεία αποχωρήσουν επιστρέφουν στη γνωστή υπομονετική στάση έξω από το σημείο καταγραφής.
Περνάω την υπόλοιπη μέρα δίπλα στην κοινή ομάδα καταγραφής της Υ.Α. και της Υπηρεσίας Προσφύγων των αιθιοπικών αρχών παρατηρώντας τις συνεντεύξεις των προσφύγων και βοηθώντας όταν χρειάζεται. Στο αιθιοπικό νομικό πλαίσιο οι Νοτιοσουδανοί που καταφεύγουν στην Αιθιοπία λόγω της εμφύλιας σύρραξης αναγνωρίζονται στα σύνορα ως prima facie πρόσφυγες. Η μόνη πρόκληση είναι να αποδείξουν ότι είναι Νοτιοσουδανοί υπήκοοι και όχι μέλη της φυλής Νούερ που διαμένουν στα συνοριακά χωριά της Αιθιοπίας και θέλουν να επωφεληθούν από την επισιτιστική βοήθεια που παρέχεται στους προσφυγικούς καταυλισμούς. Στην ουρά η πλειψηφία είναι γυναίκες και παιδιά, λίγοι ηλικιωμένοι, ενώ η απουσία νεαρών ανδρών είναι εμφανής. Οι γυναίκες απαντούν ότι οι άντρες έμειναν στο Νότιο Σουδάν να πολεμήσουν στον εμφύλιο.
Η επίσκεψη στο Παγκάκ τελειώνει, η επιστροφή επισπεύδεται καθώς η απαγόρευση κυκλοφορίας για τα μέλη της Υ.Α. έξω από τα όρια της πόλης της Γκαμπέλλα ξεκινά στις έξι. Φεύγω με τη σκέψη να μην βρέξει τις επόμενες μέρες ώστε να προλάβει να στεγνώσει το έδαφος. Μετά και την ημερήσια ενημερωτική συνάντηση με όλα τα μέλη της επείγουσας αποστολής καταφέρνουμε να επιστρέψουμε στον ξενώνα για το πρώτο και μοναδικό γεύμα της ημέρας. Ο λιγοστός χρόνος που απομένει, ίσα ισα που αρκεί για να χαλαρώσουμε μαζί με τους συναδέλφους πριν τελειώσει άλλη μια γεμάτη μέρα.
Της Δάφνης Καπετανάκη, Γκαμπέλλα, Αιθιοπία
Μοιράσου το στο Facebook Μοιράσου το στο Twitter
