Vijf dingen die je moet weten over de crisis in Soedan

Ondanks herhaaldelijke aankondigingen van een staakt-het-vuren, blijven de hevige gevechten tussen twee militaire facties in Soedan aanhouden. Deze gevechten braken op 15 april uit in de Soedanese hoofdstad, Khartoem, en breidden zich snel uit naar andere delen van het land. 

Voor de burgers die in de gewelddadige gevechten gevangen zitten, zijn de gevolgen catastrofaal. Honderden mensen zijn inmiddels omgekomen, nog veel meer burgers zijn gewond geraakt en honderdduizenden burgers zijn op de vlucht geslagen. Medische centra zijn het doelwit geworden van aanvallen en de prijzen van voedsel, brandstof en andere basisproducten zijn drastisch gestegen. 

De gevechten hebben geleid tot een humanitaire noodsituatie, zowel in Soedan als in de omliggende buurlanden Tsjaad, Zuid-Soedan en Egypte, waar grote aantallen mensen op de vlucht zijn aangekomen op zoek naar veiligheid. 

Zonder een snelle en vreedzame oplossing zullen de gevolgen verwoestend zijn voor Soedan en de bredere regio. Soedan en de omliggende buurlanden hadden voor de uitbraak van dit conflict al te kampen met massale vluchtelingenstromen, economische onrust en de gevolgen van de klimaatverandering.   

In dit artikel leggen we de humanitaire context achter de huidige crisis uit en schetsen we de verwachte impact op burgers en wat UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, en haar partners op het terrein doen. 

Lees ook:  UNHCR en partners verhogen hulpverlening naar aanleiding van stijgend aantal mensen dat Soedan ontvlucht 

1. De crisis vergroot de humanitaire noden in Soedan nog meer, die al een recordhoogte hadden bereikt 

De gevechten tussen de Soedanese Volkskrijgsmacht en de paramilitaire groepering Rapid Support Forces zijn uitgebroken in een context van een reeds bestaande grote humanitaire crisis. De humanitaire noden in Soedan hadden op dat moment immers al een hoogtepunt in de afgelopen tien jaar bereikt.  

 De afzetting van de langdurige autoritaire leider Omar al-Bashir in 2019 zorgde voor optimisme dat het land weer onder burgerlijk bestuur zou komen. De militaire staatsgreep twee jaar later hief echter de burgerlijke overgangsregering op, waardoor politieke en economische onrust ontstond en het conflict tussen de gemeenschappen in het westen van Darfoer en in de regio’s van de Blauwe Nijl en Kordofan opnieuw oplaaide. 

Bovendien treffen ook extreme weersomstandigheden als gevolg van de klimaatverandering, zoals overstromingen en droogte, honderdduizenden mensen in het hele land, waardoor gewassen en vee verloren gaan en het voor gezinnen steeds moeilijker wordt om in hun levensonderhoud te voorzien en zichzelf te voeden. 

2. Vóór het huidige conflict waren al 4,5 miljoen Soedanezen op de vlucht 

Soedan kampt sinds het begin van de crisis in Darfoer in 2003 met conflicten en vluchtelingenstromen. Aan het einde van 2022 waren meer dan 3,7 miljoen mensen intern ontheemd, waarvan de meerderheid in kampen in Darfoer woonde. Nog eens 800.000 Soedanezen verbleven als vluchteling in buurlanden als Tsjaad, Zuid-Soedan, Egypte en Ethiopië.   

Tegelijkertijd ving het land voor de uitbraak van het recente conflict meer dan 1 miljoen vluchtelingen op – de op één na grootste vluchtelingenpopulatie in Afrika. De meerderheid van deze vluchtelingen was afkomstig uit Zuid-Soedan en verbleef in Khartoem en de regio van de Witte Nijl, maar ook vluchtelingen die eind 2020 de crisis in Noord-Ethiopië ontvluchtten, vonden onderdak in het oosten van Soedan en anderen kwamen uit Eritrea, Syrië en de Centraal-Afrikaanse Republiek. 

Een deel van de mensen die op dit moment Soedan ontvluchten, zijn mensen die al in Soedan als vluchteling verbleven en die nu gedwongen worden om terug te keren naar hun land van herkomst of om naar een ander buurland te vluchten. Dat betekent dat zij nu ook naar regio’s gaan die soms allesbehalve stabiel zijn of voorbereid zijn op een grote vluchtelingenstroom. 

3. UNHCR schat dat ongeveer 860.000 mensen Soedan zullen ontvluchten naar buurlanden 

In de eerste vier weken van het conflict zijn ongeveer 200 000 mensen het land ontvlucht, terwijl nog eens 700 000 mensen hun huis ontvlucht zijn en binnen de Soedanese grenzen op zoek gegaan zijn naar veiligheid.  

Egypte heeft het grootste aantal mensen opgevangen, gevolgd door Tsjaad, Zuid-Soedan, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Ethiopië. In Zuid-Soedan komen vooral Zuid-Soedanese repatrianten toe die als vluchteling in Soedan verbleven. 

Zonder een oplossing voor de crisis zullen nog vele honderdduizenden mensen moeten vluchten op zoek naar veiligheid en humanitaire noodhulp. UNHCR en haar partners schatten dat het aantal vluchtelingen en repatrianten tegen oktober kan oplopen tot 860 000. 

Lees ook: UNHCR: 445 miljoen dollar nodig om stijgend aantal vluchtelingen uit Soedan op te vangen

4. De crisis in Soedan vergroot de noden in de reeds overbelaste opvanglanden  

Alle Soedanese buurlanden die door deze nieuwe noodsituatie worden getroffen, vingen reeds voor dit recente conflict grote aantallen vluchtelingen en mensen die binnen hun land op de vlucht waren op, met onvoldoende en slinkende humanitaire middelen ter beschikking. Tegelijkertijd kampen landen als Tsjaad en Zuid-Soedan (twee van de armste landen ter wereld) met hongersnood, onveiligheid en de gevolgen van de klimaatverandering. 

Het huidige conflict ontwricht nu ook de handel en de bevoorradingsketens, waardoor de kosten van voedsel en brandstof stijgen. 

De mensen die de grens oversteken, vooral vrouwen en kinderen, hebben dringend nood aan voedsel, water, onderdak, gezondheidszorg en basisvoorzieningen, zoals dekens, kookgerei en zeep. Psychosociale steun voor ouders en kinderen die slachtoffer of getuige geweest zijn van het schokkende geweld, is een andere prioriteit, net als de invoering van maatregelen om gendergerelateerd geweld te voorkomen en aan te pakken. 

Nu het regenseizoen over een paar weken begint, dringt de tijd om hulp voor te bereiden, voordat de wegen naar afgelegen grensgebieden onbegaanbaar worden en toegang tot hulp voor de nieuwe vluchtelingen wordt afgesneden.   

Door jarenlange verwoestende overstromingen in Zuid-Soedan zijn de wegen al flink beschadigd, waardoor het voor terugkerende vluchtelingen bijna onmogelijk is om naar huis te reizen nadat ze de grens zijn overgestoken. Repatrianten die wel naar huis kunnen terugkeren, treffen hoogstwaarschijnlijk kwetsbare gemeenschappen aan die nog aan het herstellen zijn van jarenlange conflicten. 

5. Er is dringend nood aan meer hulp 

Noodteams van UNHCR zijn actief in de Soedanese buurlanden en UNHCR werkt samen met de nationale autoriteiten en haar lokale partners om zopas aangekomen vluchtelingen te registreren, ervoor te zorgen dat hun meest dringende noden worden beantwoord en ze uit de grensgebieden kunnen worden overgebracht naar andere delen van de opvanglanden. Maar dit is nog maar het begin. 

UNHCR en haar partners schatten aanvankelijk dat ze 445 miljoen dollar zouden nodig hebben om de humanitaire respons op de noden van de vluchtelingen uit Soedan in de komende maanden te organiseren. Het ziet er echter naar uit dat dit bedrag nog zal stijgen zodra een meer gedetailleerd responsplan gepubliceerd wordt de komende dagen. 

Binnen Soedan belemmeren de gevechten in Khartoem en Darfoer de mogelijkheden voor UNHCR en andere hulporganisaties om hulp te verlenen. Bovendien zijn hulpgoederen het doelwit van plunderingen. In gebieden waar de veiligheidssituatie rustiger is, heeft UNHCR vluchtelingenkampen kunnen bezoeken en werken we samen met de Soedanese Vluchtelingencommissie om bescherming en hulp te blijven bieden. Water en basisgezondheidszorg zijn nog steeds beschikbaar en het Wereldvoedselprogramma heeft de distributie van voedselhulp in vluchtelingenkampen in het oosten van het land hervat. 

UNHCR doet dringend beroep op de internationale gemeenschap voor nieuwe financiering om het hoofd te bieden aan de groeiende crisis. “De noden zijn groot en de uitdagingen zijn talrijk,” vertelt Raouf Mazou, adjunct-Hoge Commissaris voor Operaties van UNHCR. “Als de crisis blijft aanhouden, kunnen vrede en stabiliteit in de hele regio op het spel staan.”