Youri komt op zijn 17 naar België. Ver weg van zijn geliefden en zijn geboorteland, kan hij hier rekenen op de steun van Julien, zijn nieuwe peter, om zijn weg te vinden en een nieuw leven op te bouwen.  

Hij staat op het punt om officieel volwassen te worden, maar Youri (schuilnaam) moet al op jonge leeftijd Guinee ontvluchten, om vervolging te ontkomen. Hij neemt zijn toevlucht tot België, waar hij van nul af moet herbeginnen. Via het buddyprogramma van Exil leert hij Julien kennen, een 41-jarige Fransman die in Brussel woont. In hem vindt Youri een vriend en kompas. 

Negen jaar later heeft Youri een tweede adem gekregen. Hij werkt als sociaal werker en heeft een diploma gezondheidszorg op zak. We ontmoeten hem samen met zijn peter op ons kantoor in Brussel, om te luisteren naar hun verhaal – dat van een geslaagde integratie. 

Wat waren jullie verwachtingen van het buddyprogramma toen jullie je inschreven? 

Julien: Toen ik als sociaal werker aan de slag was in een opvangcentrum voor asielzoekers, had ik me voor het programma ingeschreven om te helpen bij de integratie van vluchtelingen. Ik wilde ook mijn familie betrekken in mijn passie voor kwesties rond integratie. Toen ze me vroegen wat ik verwachtte van de jongere die ik als peter zou bijstaan, heb ik mijn vrouw moeten raadplegen, want ik had zelf geen specifieke verwachtingen. Mijn vrouw zei me: “Het maakt niet zo veel uit, maar ik zou het makkelijkst overweg kunnen met iemand die dynamisch is.” Dus heeft Exil ons met Youri ‘gematcht’. En we werden niet teleurgesteld (lacht). We wilden Youri vooral in ons nest opnemen met een lekkere maaltijd in een warme familiale sfeer. Dat was belangrijk voor ons. 

Youri: Ik had geen specifieke verwachtingen. Ik was vooral benieuwd. Ik herinner me onze eerste ontmoeting. Ik wist niet goed wat zeggen. Weet je nog? We stonden elkaar daar aan te staren (Julien knikt het hoofd). Maar toen begon Julien over muziek te praten, en dat was raak! 

Welke activiteiten doen jullie samen? 

Julien: We doen heel uiteenlopende activiteiten. Vanaf het begin hebben we ons voorgenomen om ons niet te binden aan een vast vooropgesteld ritme of aan eenzelfde reeks activiteiten. Naast onze ‘sociale’ activiteiten, zoals een bezoek aan het Hergé museum, doen we ook meer praktische zaken. Ik heb bijvoorbeeld het eindwerk van Youri nagelezen. Ik heb hem ook begeleid bij enkele belangrijke momenten, zoals toen hij zijn huurwaarborg zou terugkrijgen, want de malafide verhuurder wilde het hem niet terugstorten. Ik heb ook eens een verhuisbusje voor hem gehuurd. Zulke zaken kunnen wel handig zijn. Ik heb je ook verwezen naar een opleiding tot kampbegeleider en heb je advies gegeven in je zoektocht naar een stageplek. Wat doen we nog zoal samen?

Youri: Het rijbewijs! (Julie en Youri lachen)

Julien: Ah ja, dat was maar een matig succes (ze lachen opnieuw). Enfin, dat geeft niet, je kan niet alles doen. Ik was zijn rijbegeleider. Youri had me dit een beetje te laat laten weten voor het rijexamen. We hadden al een paar keer samen gereden, maar niet voldoende om hem te laten slagen. Daarna zijn we ermee gestopt, want je ging je op iets anders focussen, toch?

Youri: Ja, dat was op het einde van mijn studie aan het hoger onderwijs.

Julie: Zoals je ziet is de taak als buddy heel uiteenlopend. Op een keer nodigde Youri me bij hem thuis uit om zijn toenmalige vriendin te leren kennen. Dat gaf een nieuwe wending aan onze relatie: deze keer was ik degene die bij hem thuis logeerde. Dat was heel leuk.

Wat was de meerwaarde van deze relatie voor jullie? 

Youri: Nadat ik mijn statuut als erkend vluchteling verkreeg, stelde ik mezelf vaak de vraag: “Wat is de volgende stap?” Het buddyprogramma heeft me geholpen hier een antwoord op te vinden. Ik vind banden smeden enorm belangrijk. Je hebt een netwerk nodig om je te kunnen oriënteren. Het buddyprogramma heeft me onder andere geholpen om een netwerk uit te bouwen dat ervoor gezorgd heeft dat ik mijn plan kon trekken. Ik kon vragen stellen aan mensen die antwoorden hadden. Ik had ook het gevoel dat er iemand was die écht in mij geloofde en het beste uit mij wilde halen. Deze band gaf mij de moed om het beste van mezelf te geven, ondanks de problemen waarop ik stuitte. Deze relatie heeft me echt opnieuw zelfvertrouwen gegeven. Het heeft me ook geholpen mijn gevoelens te uiten en me beetje bij beetje geïntegreerd te voelen.

Wat mij ook erg aansprak in het buddyprogramma, is dat het gaat om een uitwisseling tussen twee personen. Sommigen hebben de neiging om integratie als een eenrichtingsproces te beschouwen, terwijl dit niet het geval is. Omdat Julien mij leerde kennen, kreeg hij de kans om mijn cultuur te leren kennen. Hij kreeg misschien de kans om mensen met dezelfde afkomst als ik te leren kennen op de werkvloer. Dankzij onze band kon hij misschien beter enkele culturele aspecten van zijn werk begrijpen. Als buddy ga je dan ook een groot engagement aan. Je moet open-minded en ondernemend zijn.

“Het buddyprogramma heeft me onder andere geholpen om een netwerk uit te bouwen dat ervoor gezorgd heeft dat ik mijn plan kon trekken.” 

Julien: Voor mij was het belangrijk om me te concentreren op Youri’s noden en om hem een luisterend oor te bieden. Daarom wilde ik hem op heel concrete vlakken ondersteunen, zoals voor zijn loopbaanoriëntatie. Ik denk dat onze relatie zo goed verloopt omdat onze verwachtingen werden ingelost. Het heeft ook een positieve invloed gehad op mijn gezin. Met Youri hebben mijn kinderen iemand van Afrikaanse origine leren keren. Het was de eerste keer dat ze een vluchteling op een persoonlijke manier leerden kennen. Ik vond het belangrijk dat ze de uitdagingen begrepen die migratie met zich meebrengt, en dat ze beseften wat het betekent om een vluchteling te zijn. Ze hebben nog een tal van andere dingen geleerd, zoals bijvoorbeeld wat Afrika is en waarom iemand soms gedwongen wordt om zijn land te verlaten.

Dus jullie buddyschap is een groot succes! 

Julien: Ja, zonder twijfel! Youri is echt bijzonder (Youri lacht). Hij is erg sociaal. Voor mij is hij een mooi voorbeeld van geslaagde integratie. Dat is gelukt dankzij zijn eigen veerkracht en later ook met de hulp van een netwerk en begeleiding op maat waar alle niet-begeleide kinderen van zouden moeten kunnen genieten. 

Youri: Als iedere vluchteling een peter zou hebben zoals Julien, zouden er geen integratieproblemen bestaan in Europa. Hij heeft mij nooit willen beïnvloeden, maar reikte me eerder aan wat belangrijk was. Hij stond klaar wanneer ik hem nodig had, zonder me te verstikken. Ook al woonde ik slechts op één tramhalte van hem vandaan, was dat niet de reden dat we elkaar regelmatig zagen. Hij was er voor me en zei: “Als je iets nodig hebt, laat me dan iets weten. Als ik tijd heb, ben ik er voor jou.” Hij gaf me altijd de nodige ruimte om me te laten doen waarmee ik bezig was. Als ik mijn vader zou kunnen kiezen, had ik misschien wel voor Julien gekozen (lacht). 

“Als iedere vluchteling een peter zou hebben zoals Julien, zouden er geen integratieproblemen bestaan in Europa.”

Ik zou nog willen benadrukken dat niet elke buddywerking op een succes uitdraait. Er zijn heel wat factoren die meespelen. Voor mij was het bijvoorbeeld belangrijk om een plan te hebben. Voor mij hield dit in, kennis opdoen. Met Julien als peter, die gestudeerd heeft en een diploma op zak heeft, heb ik van alles om over te praten. Soms praat ik wel tot drie uur ‘s ochtends met Julien. Op een keer waren we aan het praten over boeken, dus nam hij me mee naar een bibliotheek en koos hij een boek voor me uit om te lezen. Omdat ik lessen psychologie volgde, gaf ik hem boeken over ontwikkelingspsychologie vlak voor de geboorte van zijn kind. Eigenlijk was het in de twee richtingen erg verrijkend. Het is tenslotte geven en nemen. Waar het kan, probeer ik Julien terug te geven wat hij mij gegeven heeft. Ik speel inmiddels ook een rol in het leven van zijn kinderen. Het Belgische systeem heeft soms de neiging om integratie als een eenrichtingsverkeer te beschouwen. Julien daarentegen heeft mij de ruimte geboden. Hij kwam naar mij vanuit het uitgangspunt van een uitwisseling.

Welk advies zouden jullie geven op basis van jullie ervaring? 

Julien: Ik vind dat een buddywerking systematisch mag ingevoerd worden en dat er hierbij ingespeeld zou moeten worden op de best practices die reeds zijn ingevoerd. Verschillende soorten buddywerkingen kunnen ondersteund worden naargelang hun noden. Het is wel belangrijk dat ze een goede omkadering hebben en dat er uitwisselingsmomenten voorzien worden tussen de buddy’s. Zo organiseerde Exil bijvoorbeeld een uitwisselingsgesprek in een restaurant.

Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat er voldoende coördinatie is tussen de verschillende actoren die met niet-begeleide kinderen werken. Aangezien de voogd niet alles kan doen, is het belangrijk om een buddy te hebben die een erg individuele ondersteuning kan bieden en die ook als tussenpersoon kan fungeren voor het welzijn van de jongere. Een warme omgeving en goede samenwerkingen helpen echt om bergen te verzetten.

“Een warme omgeving en goede samenwerkingen helpen echt om bergen te verzetten.”

Youri: Buddywerking zou op dezelfde manier erkend moeten worden als voogdijschap. Een buddywerking brengt positieve punten met zich mee. Maar daarnaast denk ik dat het een enorme uitdaging is voor jongeren om huisvesting te vinden eenmaal ze hun verblijfsvergunning verkregen hebben. 

Julien: Ik heb de indruk dat de organisaties die een buddywerking voor vluchtelingen hebben opgezet, lijden onder te veel besparingen en een versnipperde kortetermijnfinanciering. 

Youri: Ik kan alleen maar benadrukken hoe belangrijk het is dat vluchtelingen goed begeleid worden bij hun integratie. De asielprocedure is natuurlijk een eerste cruciale stap, maar eens het statuut verkregen, is het parcours na de procedure pas echt van cruciaal belang. Hoe beter en hoe sneller vluchtelingen in die overgang begeleid worden, hoe beter ze in de samenleving kunnen integreren.