Alphonse Munyaneza van UNHCR: voorvechter van inclusie van vluchtelingen in Brussel

Alphonse werd geboren in Rwanda en bracht zijn eerste levensjaren door in Brussel waar zijn vader als diplomaat werkte. Het gezin keerde terug naar Rwanda toen hij 11 was, maar minder dan een jaar na zijn terugkeer werd hun leven op zijn kop gezet door de Rwandese staatsgreep van 1973: 

“Ik kwam al heel vroeg in aanraking met het leven als vluchteling. Toen ik 12 jaar oud was, vluchtte ik naar de Democratische Republiek Congo, of Zaïre in die tijd. In Rwanda kreeg werd mijn moeder onder huisarrest geplaatst en mijn vader zat in de gevangenis. Op een dag werden we ook gearresteerd op school – al mijn broers en zussen. We werden ziek onder huisarrest en mijn moeder had het gevoel dat we zouden sterven, dus besloot ze te ontsnappen. Het was net een film – een vrouw, vier kinderen, rennend in de nacht, achtervolgd door soldaten van het leger. Dit is het verhaal van vele, vele miljoenen vrouwen uit Zuid-Sudan, uit Zuid-Afrika, enz. Mijn moeder maakte de reis die veel Afrikaanse vrouwen gemaakt hebben.”

Tijdens deze eerste vluchtervaring kwam Alphonse voor het eerst in contact met UNHCR, via een man genaamd meneer Hess. 

“Dit is wat me geïnspireerd heeft over UNHCR – deze man realiseerde zich dat we twee jaar lang niet konden studeren… hij ging naar het hoofd van de universiteit… hij kwam terug en zei tegen mijn moeder: ‘Als ze slagen voor het toelatingsexamen, zijn ze toegelaten’. Dus UNHCR betaalde [voor] mijn studie. Niemand weet dus dat ik UNHCR-medewerker ben en dat mijn studie door UNHCR is betaald!” 

Met zijn diploma in de hand verhuisde Alphonse naar België en werkte hij enkele jaren in de privésector. De vriendelijke daad van de heer Hess had een zaadje in Alphonse’s hoofd geplant dat al snel uitgroeide tot een verlangen om anderen te helpen die net als hij gedwongen waren om te vluchten. Hiervoor had Alphonse maar één bestemming in gedachten – het hoofdkantoor van UNHCR! 

“Dus ging ik naar Genève met een ticket voor een enkele reis en met een gitaar, en ik speelde in de metro in Gare Cournavain [in het centrum van Genève]. Overdag probeerde ik een sollicitatiegesprek te regelen om bij UNHCR te kunnen gaan werken.” 

Alphonse’s indrukwekkende CV leverde hem al snel een baan op bij UNHCR. Ongeduldig om terug te keren naar ‘het terrein’ werd hij al snel uitgezonden naar Somalië en vervolgens naar Kenia. Daar zette Alphonse zijn eerste stappen als Protection Officer in het Dadaab vluchtelingenkamp, drie kampen met vluchtelingen uit Somalië. 

“Dadaab was voor mij een plek waar ik de basis leerde – hoe je een kamp runt, hoe je een gemeenschap runt, hoe je gemeenschappen organiseert, vluchtelingencomités, en hoe je het bestuur van de vluchtelingen organiseert … het waren mijn vormende jaren.” 

Alphonse’s ervaring op het terrein maakte hem enthousiast om zijn kennis over de bescherming en behoeften van vluchtelingen toe te passen op de Europese context.   

“Ik geloof dat wat ik in België doe een voortzetting is van wat ik in Dadaab ben begonnen,” zegt Alphonse.

Door zijn eigen levenservaring en professionele expertise wist Alphonse hoe belangrijk gemeenschapsvorming onder vluchtelingen is, vooral om hun stem te laten horen in de besluitvorming.  

Door verschillende groepen vluchtelingen uit verschillende landen te benaderen, naar hun behoeften te luisteren en netwerken op te bouwen met lokale autoriteiten, begon Alphonse de basis te leggen voor een betere integratie van vluchtelingen in Brussel.  

Het resultaat: tien vluchtelingencomités die allemaal onder één overkoepelend comité werken en rechtstreeks in dialoog staan met de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De comités plaatsen de stem van de vluchtelingen in het middelpunt van elke overheidsbeslissing die hen aanbelangt, met als doel langetermijnoplossingen te vinden.   

“Het gaat om emancipatie van vluchtelingen en ik ben erg trots op dit project. Toen we de Belgische regering benaderden, juichten ze de aanpak van UNHCR toe… Zeven vluchtelingen uit Oekraïne zijn inmiddels in dienst genomen als overheidsfunctionarissen en werken nauw samen met ministers van de Gewestregering en ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor integratie. Ze hebben dus rechtstreeks inspraak in de beslissingen inzake vluchtelingenbeleid.” 

Lees ook hoe de Vluchtelingencomités hun stem laten horen in Brussel

De aankomst van vluchtelingen uit Oekraïne in Brussel als gevolg van de escalatie van het internationale gewapende conflict in Oekraïne, verstevigde de relatie tussen de comités en het Brusselse Gewest – het ‘Ukrainian Voices Refugee Committee’ werd zo opgericht. Vanaf het begin leverde de nauwe samenwerking tussen het comité, de lokale autoriteiten en UNHCR concrete resultaten op, met positieve gevolgen voor zowel vluchtelingen uit Oekraïne als vluchtelingen uit andere delen van de wereld. 

Momenteel worden er negen hotels en vier gebouwen als opvangvoorzieningen beheerd door vluchtelingen. Ze runnen ook een gemeenschapscentrum waar vluchtelingen niet alleen toegang tot informatie en diensten van de publieke en de private sector, maar ze krijgen er ook de ruimte om samen te komen, talen te leren, te werken en te sporten.   

Ondanks zijn verwezenlijkingen is Alphonse niet van plan het rustiger aan te doen en zal hij zich de komende jaren ongetwijfeld blijven inzetten voor de integratie van vluchtelingen.  

“Ik wil altijd op een plek zijn waar ik dingen kan veranderen, op een zodanige manier dat het ook transformatief blijft na mijn vertrek. Wat hierna komt is een volgend avontuur waar er een mogelijkheid is om levens te redden.”