Asiel en migratie zijn complexe onderwerpen in het publieke debat. Genuanceerde informatie hierover is noodzakelijk om verwarring te voorkomen en polarisatie tegen te gaan.
Regelmatig worden begrippen door elkaar gehaald. Er wordt vaak over vluchtelingen gesproken, terwijl het over migranten gaat. En je ziet ook dat de woordcombinatie ‘illegale asielzoeker’ wordt gehanteerd. Asielzoeken is een recht en dus nooit illegaal.
Woordkeuze maakt het verschil.
Wat is een vluchteling?
Een vluchteling is volgens het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951 iemand die zijn/haar/hun land van herkomst ontvlucht vanwege gegronde vrees voor vervolging te wijten aan ras, nationaliteit, godsdienst, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde sociale groep. Een vluchteling steekt een internationale grens over om veiligheid te zoeken in een ander land, en wordt daar dan internationaal erkend als “vluchteling”.
Wanneer mensen gedwongen worden te vluchten, is dat omdat zij niet langer kunnen genieten van bescherming door hun overheid of omdat de overheid zelf voor de vervolging verantwoordelijk is. Andere landen hebben een internationale verplichting om hen op te vangen en hen te beschermen.
Vluchtelingen mogen zeker niet gedwongen teruggestuurd worden naar hun land van herkomst zolang hun leven, veiligheid of grondrechten er bedreigd worden (non-refoulement principe). Een vluchteling heeft recht op dezelfde behandeling als een burger van het land waar hij of zij asiel heeft gekregen. Vluchtelingen hebben dus ook recht op toegang tot bijvoorbeeld medische zorg, onderwijs en werk.
Wat is een migrant?
Een migrant heeft zijn/haar/hun land van herkomst doorgaans op vrijwillige basis verlaten, en riskeert, in tegenstelling tot een vluchteling, geen vervolging. Allerlei factoren kunnen mensen doen migreren: economische drijfveren, studies, gezinshereniging en zo meer. Migranten vallen bijgevolg niet onder het mandaat van UNHCR.
Het onderscheid tussen de termen ‘vluchteling’ en ‘migrant’ is essentieel. Uiteraard dienen de mensenrechten en menselijke waardigheid van iedereen die zich van het ene naar het andere land verplaatst, te worden gerespecteerd. Wanneer men deze termen echter door elkaar haalt, wordt er aan de noden en rechten van vluchtelingen tekortgedaan.
Wat is een intern ontheemde persoon?
Een intern ontheemde persoon is iemand die op de vlucht is in eigen land. Deze mensen vluchten onder meer vanwege oorlog en geweld, maar steken geen landsgrens over. Daarin verschillen ze van vluchtelingen, die wel één of meerdere landsgrenzen oversteken op zoek naar veiligheid en bescherming. De overgrote meerderheid van de mensen op de vlucht zijn intern ontheemden. Deze mensen zouden door hun eigen overheid beschermd moeten worden, maar in de praktijk is dit vaak niet het geval.
Wat is een asielzoeker?
Een asielzoeker is iemand die in een ander land is aangekomen en er een asielaanvraag heeft ingediend bij een bevoegde overheidsdienst, die zal onderzoeken of de asielzoeker daadwerkelijk nood heeft aan internationale bescherming. In België bepaalt het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) op basis van het VN-Vluchtelingenverdrag of een asielzoeker wordt erkend als vluchteling of in aanmerking komt voor de subsidiaire beschermingsstatus (zie onder).
Wat is subsidiaire bescherming?
Subsidiaire bescherming wordt volgens de EU-richtlijnen toegekend aan een persoon die niet in aanmerking komt voor de vluchtelingenstatus, maar niettemin bescherming nodig heeft.
Dat is onder meer het geval wanneer een persoon geconfronteerd wordt met de doodstraf of een terechtstelling in zijn land; foltering, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing; en willekeurig geweld veroorzaakt door een internationaal of binnenlands gewapend conflict.
Wat zijn niet-begeleide kinderen?
Niet-begeleide kinderen zijn minderjarigen die niet in hun eigen land zijn en gescheiden zijn geraakt van beide ouders of voogd. Deze kinderen kunnen asielzoeker, vluchteling of migrant zijn. In België wordt doorgaans de term NBMV gebruikt voor deze groep en wordt voor hen gezorgd door de Dienst Voogdij bij de FOD Justitie.
Wat is mensensmokkel?
Mensensmokkel is het illegaal begeleiden of transporteren van mensen over een internationale grens, waarbij de wetten van een of meerdere landen worden geschonden. Dit kan gebeuren op clandestiene wijze of door bedrog, bijvoorbeeld door gebruik te maken van frauduleuze documenten. Mensen doen een beroep op mensensmokkelaars omdat legale routes moeilijk, zo niet onmogelijk, zijn.
Doorgaans gebeurt mensensmokkel met instemming van de personen die worden gesmokkeld en die hiervoor vaak aanzienlijke bedragen neertellen.
Wat is mensenhandel?
In tegenstelling tot mensensmokkel vindt mensenhandel zelden plaats met instemming van de betrokken persoon. De verhandelde persoon is het slachtoffer van criminele uitbuiting. Het voornaamste doel van deze praktijk is profijt halen uit de uitbuiting van het slachtoffer. Fraude, geweld of dwang spelen een belangrijke rol bij mensenhandel.
Wat is hervestiging?
Wanneer de meest kwetsbare vluchtelingen niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst en ze ook niet in hun opvangland kunnen blijven, komen ze in aanmerking voor hervestiging. Dit komt bijvoorbeeld voor wanneer vluchtelingen extra gevaar lopen, of kampen met een complexe medische aandoening of beperking waarvoor het opvangland geen aangepaste zorg kan voorzien.
Wat is relocatie?
Relocatie verwijst naar de overdracht van vluchtelingen van de ene EU-lidstaat naar de andere. Dit is een intern EU-proces, waarbij bepaalde lidstaten een andere lidstaat helpen door de verantwoordelijkheid voor de opvang van een overeengekomen aantal vluchtelingen over te nemen. Relocatie is een uiting van solidariteit binnen de EU, in het bijzonder met de landen aan de buitengrenzen van de EU, zoals Griekenland en Italië, die een groot deel van de vluchtelingen die aankomen in Europa ontvangen.
Wat is naturalisatie?
Vluchtelingen kunnen na vijf jaar wettelijk en onafgebroken verblijf in België voor naturalisatie in aanmerking komen. Via dit proces kunnen ze de Belgische nationaliteit verkrijgen. Een van de vereisten is dat ze taallessen en inburgeringscursussen met succes hebben afgerond. Staatlozen kunnen na drie jaar legaal verblijf in België voor naturalisatie in aanmerking komen.
Wat is gezinshereniging?
Gezinshereniging is het bij elkaar brengen van een gezin dat door oorlog of vervolging van elkaar gescheiden is geraakt. Wanneer een vluchteling een verblijfsvergunning heeft gekregen, kan hij of zij zijn gezinsleden laten overkomen naar België.
