De opvangcrisis in België is zorgwekkend. Deze crisis houdt inmiddels al twee jaar aan, waardoor veel asielzoekers geen dak boven hun hoofd hebben en geen toegang hebben tot basisvoorzieningen zoals drinkwater, sanitaire voorzieningen en medische hulp.
Aanmeldcentrum Klein Kasteeltje in Brussel, België
UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, beschouwt de toegang tot adequate opvangvoorzieningen voor asielzoekers – vanaf de indiening van hun asielaanvraag tot de uiteindelijke beslissing – als essentieel voor een eerlijke en efficiënte asielprocedure en een voorwaarde om de toegang tot internationale bescherming voor mensen in nood effectief te kunnen garanderen. Door middel van een gecoördineerd korte- en langetermijnactieplan dat alle actoren – federaal, regionaal en lokaal – betrekt, is het mogelijk om voldoende veilige en waardige opvangplaatsen te bieden aan alle mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, geweld en vervolging.
Er ligt een complexe combinatie van factoren aan de basis van deze crisis. Een van de oorzaken is de beperkte flexibiliteit van het opvangsysteem. Door een daling van het aantal asielaanvragen in de voorbije jaren sloten verschillende opvangcentra en nam de opvangcapaciteit bijgevolg af. Door een gebrek aan voldoende opvangplaatsen in het opvangnetwerk was Fedasil dus niet uitgerust om het toegenomen aantal asielzoekers, dat opnieuw stijgt sinds eind 2021, op te vangen. Dit betekent op zijn beurt dat asielzoekers niet snel genoeg kunnen doorstromen van het aanmeldcentrum Klein Kasteeltje naar andere opvangcentra in België, waardoor veel mensen uiteindelijk op straat belanden.
Daarnaast betekent de soms lange doorlooptijd van de asielprocedure in België ook dat asielzoekers in afwachting van een beslissing opvangplaatsen bezetten die anders beschikbaar zouden kunnen worden gesteld voor nieuwkomers.
Bovendien staan erkende vluchtelingen nadat ze een positieve beslissing hebben ontvangen vaak voor een grote uitdaging om een eigen woning te vinden vanwege het nijpende tekort aan betaalbare en sociale huisvesting. Hierdoor kunnen ze de opvangcentra niet verlaten en bezetten ze opvangplaatsen die bedoeld zijn voor asielzoekers.
Andere factoren omvatten de onvoorziene komst van meer dan 70 000 vluchtelingen uit Oekraïne sinds het uitbreken van de oorlog, de uitdagingen om middelen en personeel te mobiliseren of de weerstand die op lokaal niveau soms heerst om vluchtelingen op te vangen. Al die elementen maken deel uit van een geheel van vele complexe en met elkaar verweven oorzaken die de druk op het opvangnetwerk doen toenemen.
UNHCR is verontrust over de verslechterende mentale en fysieke gezondheid van duizenden asielzoekers die gedwongen worden om op straat te slapen zonder toegang tot sanitaire voorzieningen, medische screening, vaccins, bescherming en informatie. De precaire situatie waarin veel asielzoekers zich momenteel bevinden, versterkt de bestaande trauma’s die velen al hebben ondergaan in hun thuisland of op weg naar Europa.
Het belang van het bieden van toegang tot adequate opvangvoorzieningen is zowel in de nationale wetgeving als in de wetgeving van de Europese Unie vastgelegd en maakt daarom integraal deel uit van de Belgische asielverplichtingen. UNHCR is eveneens bezorgd over het feit dat wanneer asielzoekers onthouden worden van de toegang tot adequate opvang, met inbegrip van de hierboven vermelde ondersteuning, dit de eerlijkheid en de efficiëntie van hun asielprocedure in het gedrang brengt. Zonder toegang tot basisbehoeften zoals voedsel, een bed en sanitaire voorzieningen, is het voor een asielzoeker zeer moeilijk om in een voldoende sterke fysieke en mentale toestand te zijn om zich voor te bereiden op het persoonlijk onderhoud in de asielprocedure.
UNHCR is zeer verontrust over het feit dat in oktober 2022 de opvang van niet-begeleide en van hun ouders gescheiden kinderen en van gezinnen met kinderen, die als prioritaire kwetsbare profielen worden beschouwd, niet langer altijd gegarandeerd was. Kinderen die niet geïdentificeerd worden, geen voogd toegewezen krijgen en geen toegang krijgen tot adequate opvangvoorzieningen, zijn bijzonder kwetsbaar, met name voor risico’s op misbruik, uitbuiting en zelfs mensenhandel.
UNHCR, betreurt de recente beslissing om tijdelijk geen opvang meer te verlenen aan alleenstaande mannelijke asielzoekers. Hoewel het van groot belang is dat niet-begeleide kinderen en gezinnen met kinderen worden opgevangen, blijft de toegang tot adequate opvangvoorzieningen voor alle asielzoekers, inclusief alleenstaande mannen, cruciaal voor een eerlijke en efficiënte asielprocedure.
Het idee is gegroeid dat het onmogelijk is om deze crisis op te lossen. Dat is het allerminst. Door middel van collectieve en gecoördineerde actie kan België het hoofd bieden aan deze situatie. De snelheid waarmee België en de Belgische bevolking erin slaagden om meer dan 70 000 vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen, bewijst wat er bereikt kan worden met een dergelijke grootschalige en hartverwarmende daadkracht. UNHCR hoopt dat die golf van solidariteit en concrete acties kan leiden tot een positieve verandering voor alle vluchtelingen.
UNHCR juicht de inspanningen toe om meer opvangplaatsen te creëren en de personeelscapaciteit van de asielinstanties uit te breiden, en erkent de moeilijke context waarin de Belgische opvanginstanties werken.
Samenwerking is in deze crisis van groot belang. Alle betrokken partijen op Europees, federaal, regionaal en lokaal niveau moeten blijven samenwerken om duurzame oplossingen te vinden, die waardige levensomstandigheden kunnen garanderen voor alle asielzoekers, ook alleenstaande mannen. Door collectieve en gecoördineerde actie van alle actoren, zijn onmiddellijke en langetermijnoplossingen mogelijk om mensen die oorlog, geweld en vervolging ontvluchten beter te beschermen.
Het is daarom van cruciaal belang dat het opvangnetwerk flexibeler wordt, zodat het kan inspelen op de schommelingen in de instroom van asielzoekers. Daarnaast is het opstellen van een noodplan, dat regelmatig bijgesteld wordt en dat risicobeperkende maatregelen en adequate financieringsmechanismen omvat, een belangrijk onderdeel van de aanpak voor deze crisis.
UNHCR benadrukt bovendien nogmaals het belang van snelle en eerlijke asielprocedures en onderschrijft de stappen die België onderneemt in de richting van een snellere, maar kwalitatieve asielprocedure om de gemiddelde verblijfsduur van asielzoekers in het opvangnetwerk te verkorten. Hierdoor zullen asielzoekers het opvangnetwerk sneller kunnen verlaten en komen er plaatsen vrij die bestemd zijn voor asielzoekers die momenteel in het aanmeldcentrum Klein Kasteeltje of in de (crisis-) noodopvang verblijven.
Tot slot kan België de oplossing niet alleen vinden. Er wordt inderdaad een toenemende druk vastgesteld op de opvangnetwerken in verschillende EU-lidstaten. Asiel is per definitie een grensoverschrijdende kwestie, die gezamenlijke oplossingen op Europees niveau vereist. Dit bewijst eens te meer dat we het EU-Pact voor Asiel en Migratie nodig hebben, dat een concrete kans biedt om een gedeeld beleid op te stellen omtrent asiel in de hele EU.
België is verantwoordelijk voor de bescherming van asielzoekers en vluchtelingen op zijn grondgebied.
UNHCR richt zich in België op het ondersteunen van de autoriteiten en organisaties die werken met vluchtelingen, asielzoekers en staatlozen door erover te waken dat de wetgeving, procedures, beleidslijnen en werkwijzen in overeenstemming zijn met de internationale en Europese beschermingsnormen .
UNHCR tracht de opvangomstandigheden in België te verbeteren door middel van pleitbezorging, overleg en advies aan verschillende overheidsinstanties en andere betrokken actoren. UNHCR blijft er bij de overheid op aandringen om oplossingen te vinden voor de opvangcrisis en ervoor te zorgen dat geen enkele asielzoeker achterblijft.
UNHCR brengt bezoeken aan het aanmeldcentrum en verschillende opvangcentra in België. Tijdens deze bezoeken treedt UNHCR in dialoog met bewoners en alle partijen die bij de opvang betrokken zijn. Dit is een structureel en essentieel onderdeel van haar activiteiten in België.
Om de dialoog tussen vluchtelingen en de autoriteiten te bevorderen, pleit UNHCR in België voor een benadering die de vluchtelingengemeenschappen actief betrekt. In navolging daarvan werden in België het “Umbrella Refugee Committee” en tien verschillende vluchtelingencomités opgericht met de steun van UNHCR. De vluchtelingencomités zijn betrokken bij de beleidsvorming inzake het asielbeleid en de asielprocedures, waaronder ook opvang. Ze spelen eveneens een actieve rol in een brede waaier aan activiteiten, in samenwerking met overheidsinstanties in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Samen beheren ze nu een collectief centrum, waar asielzoekers verblijven in afwachting van hun opname in het opvangnetwerk van Fedasil.
Deel op Facebook Deel op Twitter
