Verklaring van UNHCR’s EU-vertegenwoordiger naar aanleiding van het Spaanse voorzitterschap van de Europese Unie

BRUSSEL – Nu Spanje zich voorbereidt om het voorzitterschap van de Europese Unie (EU) over te nemen, is UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, hoopvol gestemd dat het zal voortbouwen op de resultaten van het aftredende Zweedse voorzitterschap om vorderingen te maken inzake het EU- migratie- en asielpact. Dit is van cruciaal belang om de jarenlange impasse rond EU-asielvraagstukken te doorbreken, die – afgezien van de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne – levens in gevaar en rechten in het gedrang heeft gebracht, en die een donkere schaduw heeft geworpen over het EU-asielbeleid.

De tragische gebeurtenissen op zee, met name in de Middellandse Zee, maken eens te meer duidelijk dat solidariteit en veiligheid de hoekstenen moeten vormen van de EU-maatregelen inzake asiel en migratie. Aangezien er zo veel levens op het spel staan, is het van essentieel belang dat lidstaten goed gefinancierde, gecoördineerde en betrouwbare reddingsoperaties op zee kunnen uitvoeren, in combinatie met een duurzame en gecoördineerde asielhervorming, met inbegrip van daadwerkelijke solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid zodra de asielzoekers in kwestie aan land aangemeerd zijn.

In dit opzicht waren de stappen die de EU-ministers in juni hebben gezet om tot een standpunt van de Raad te komen over de verdeling van de verantwoordelijkheid voor asielzoekers in de hele EU van groot belang, net als de eensgezindheid over het standpunt van de Raad over de behandeling van asielaanvragen, ook aan de EU-grenzen. Gestroomlijnde en efficiënte procedures bij aankomst zijn cruciaal voor een goed functionerend asielstelsel, en moeten worden toegepast met inachtneming van de nodige juridische waarborgen, zelfs in noodsituaties. Toegang tot grondgebied en asiel is een fundamenteel mensenrecht dat te allen tijde moet worden gerespecteerd.

Aangezien de wetgeving nog moet worden goedgekeurd, kan het Spaanse voorzitterschap, in samenwerking met het Europees Parlement, een cruciale rol spelen om ervoor te zorgen dat deze politieke akkoorden worden omgezet in onmiddellijke actie, en om de geboekte vooruitgang inzake het migratie- en asielpact voort te zetten. De huidige hervorming mag niet worden ondermijnd door verdere EU-voorstellen die de verplichtingen, normen en werkwijzen met betrekking tot asiel zouden kunnen afzwakken.

In de huidige mondiale context bestaat er niet één oplossing om het hoofd te bieden aan gedwongen ontheemding of om het te voorkomen. Het blijft echter mogelijk om, volgens de principes van de Global Compact on Refugees, toegang tot internationale bescherming te garanderen waar nodig en de verantwoordelijkheid voor mensen op de vlucht op de meest efficiënt mogelijke manier te verdelen. Het Global Refugee Forum in december van dit jaar is een gelegenheid om op dit vlak verdere vooruitgang te boeken.

Het is ook belangrijk om te benadrukken dat de overgrote meerderheid van de vluchtelingen wereldwijd en andere groepen die internationale bescherming nodig hebben, nog steeds in lage- en middeninkomenslanden worden opgevangen en dus niet in Europa. Aanhoudende politieke en financiële steun van de EU aan de landen en regio’s die de meeste vluchtelingen opvangen, blijft van essentieel belang. Dergelijke steun omvat ook eerlijke en doeltreffende beschermingsregelingen in alle landen invoeren, snellere toegang tot gezinshereniging, meer mensen via hervestiging opvangen en bijkomende veilige routes aanbieden. Deze steun mag in geen geval de toegang tot asiel in Europa vervangen, maar moet deze eerder aanvullen. UNHCR roept het voorzitterschap ook op om erop toe te zien dat toegezegde verbintenissen inzake flexibele financiering worden nagekomen.

Zoals is gebleken uit de respons op de gebeurtenissen in Oekraïne, kan de EU wel degelijk mensen op de vlucht op een georganiseerde en doeltreffende manier opvangen en beschermen. De algemene aanpak rond migratie en asiel van de EU moet echter dringend op lange termijn worden herzien om een gemeenschappelijk asielstelsel te garanderen dat werkt voor alle lidstaten en dat vluchtelingen beter beschermt, ongeacht waar ze vandaan komen.