De oorlog in Dnipro heeft niemand gespaard: mensen raakten gewond, werden getraumatiseerd en moesten op de vlucht slaan, maar zetten zich ook met een niet aflatende vastberadenheid in voor anderen. Deze zes Oekraïners delen hun verhaal.
Tamara, 89 jaar oud, en haar 60-jarige zoon, Volodymyr, werden samen geëvacueerd naar Dnipro na maandenlang te moeten schuilen in Donetsk. © UNHCR/Alina Kovalenko
Door Celine Schmitt en Alina Kovalenko in Dnipro, Oekraïne
De stad Dnipro in het oosten van Oekraïne werd het voorbije jaar de nieuwe thuis van vele mensen uit nabijgelegen dorpen en steden, die hun huizen moesten ontvluchten door de gevechten.
Dnipro en de rest van de Dnjepropetrovskprovincie werden zwaar getroffen door de oorlog. De noden van Oekraïners die binnen de eigen landsgrenzen op de vlucht zijn en van de inwoners van de regio die er achterbleven, zijn hoog. UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, is ter plaatse actief om humanitaire bijstand te verlenen aan deze kwetsbare groepen. Daarvoor werkt UNHCR nauw samen met lokale autoriteiten en NGO-partners, zoals Proliska, een Oekraïense humanitaire organisatie, waarvan een groot deel van het personeel zelfzelf moest vluchten is en persoonlijk getroffen werd door de oorlog.
UNHCR’s hulpverlening omvat onder meer essentiële beschermingsdiensten, zoals ondersteuning bij het vervangen van documenten die tijdens de oorlog verloren raakten, psychosociale therapie, juridisch advies en maatschappelijke begeleiding, maar ook onderdak, cash bijstand en andere vormen van noodhulp.
Nu de oorlog in Oekraïne haar tweede jaar is ingegaan, is de impact ervan overal zichtbaar: niet alleen mensen op de vlucht worden getroffen, maar ook de mensen die hen helpen dragen de oorlog met zich mee. Dit zijn de verhalen van zes mensen die de moed vonden om een nieuw leven op te bouwen in Dnipro.
Zelfs toen de Tweede Wereldoorlog in haar geboortedorp Chasiv Yar woedde, waar haar ouders en grootouders begraven werden, kon Tamara thuis blijven wonen. Vandaag is Tamara 89 jaar oud en grootmoeder. Haar dorp, waar ze haar hele leven gewoond heeft, moest ze in januari ontvluchten – de Russische invasie bleek een te grote bedreiging te zijn.
“Het werd haast onmogelijk om te leven,” vertelt ze, wanneer ze de aanhoudende beschietingen, de stroomonderbrekingen, de magere voedsel- en watervoorraden en de voortdurende angst en dreiging beschrijft. “Het was ondraaglijk. We brachten onze dagen door in één kamer, doodsbang en rillend van de vrieskou. Toen er plots een granaat door een muur van ons huis insloeg, overleefden we dat maar nauwelijks.”
Tamara liet alles achter, ook haar persoonlijke documenten en bezittingen, en werd geëvacueerd naar Dnipro. Daar woont ze nu samen met haar 60-jarige zoon Volodymyr in een centrum voor oudere mensen die hun thuis moesten achterlaten. “Hier is het tenminste warm ’s nachts,” zegt ze.
UNHCR’s partner Proliska ondersteunt Tamara om haar persoonlijke documenten te herstellen, zodat ze toegang kan krijgen tot haar pensioen.
Anastasiya bevond zich in haar appartement op de vijfde verdieping terwijl haar zoontje buiten in de zon aan het spelen was, toen een raket plots hun appartementsgebouw in Dnipro raakte, met catastrofale gevolgen: het gebouw viel in brokstukken uiteen en tientallen buren van Anastasiya overleefden de aanval niet. “Mijn enige gedachte was dat ik mijn zoon moest zien,” vertelt de 33-jarige moeder over de momenten onmiddellijk na de explosie. In paniek baande ze zich een weg door het puin, tot ze haar zoon vond, levend en ongedeerd.
Met de hulp van onbekenden kon Anastasiya naar een nieuw appartement in de stad verhuizen. “We hebben kleren en we kunnen eten,” zegt ze. Dankzij praktische ondersteuning en psychologische hulp kan Anastasiya opnieuw stilaan aan de toekomst denken. “Het is onze droom om ooit te kunnen terugkeren naar ons appartement en om het opnieuw op te bouwen, zodat er ooit weer kinderen in de tuin kunnen spelen en wij naar hun gelach kunnen luisteren onder een vredevolle blauwe hemel.”
In maart 2022 werden de 33-jarige Olena en haar vijfjarige zoontje Mykyta na wekenlange Russische beschietingen geëvacueerd vanuit de belegerde stad Marioepol naar Dnipro. Het was niet de eerste keer dat Olena moest vluchten: acht jaar eerder had ze de Donbas al moeten ontvluchten door een conflict, maar deze keer was het geweld nog heviger.
“Het was zo luid buiten. Toen we vertrokken, sliepen onze kinderen nog, dus bedekten we hen met dekens,” herinnert Olena zich. “We hoorden het geluid van de raketaanvallen en beschietingen en zagen tanks de stad naderen.”
Nu volgt ze samen met haar zoontje kunsttherapielessen, die georganiseerd worden door UNHCR’s partner Poliska. De lessen helpen hen om het trauma van de beschietingen en de nipte ontsnapping te verwerken. “We krijgen voldoende steun en hulp. Het enige wat ontbreekt, is een innerlijk gevoel van veiligheid en harmonie,” besluit Olena.
In juni trof een raket het huis van de 51-jarige Volodymyr in Sloviansk, in Donetsk. Door de impact van de ontploffing werd hij vanop de tweede verdieping uit zijn huis gesleurd. “Ik brak mijn heup en kreeg een beroerte,” vertelt hij. De gevolgen van de raketaanval waren groot: Volodymyr kon niet meer praten en vreesde dat hij nooit meer zou kunnen lopen.
Reddingswerkers konden hem evacueren, zodat hij een medische behandeling zou kunnen krijgen, maar Volodymyr was op dat moment alles kwijt: zijn huis, zijn persoonlijke bezittingen en zelfs zijn identiteitspapieren. Hij kwam in Dnipro aan met niets anders dan het hemd en de broek die hij op dat moment aanhad. “Ik werd zonder iets opgehaald,” vertelt hij.
Maanden later kan hij met de hulp van vele anderen de schade stilaan beginnen herstellen. Dankzij revalidatiesessies kan Volodymyr intussen zelfs opnieuw spreken en lopen. Sociaal werkers hielpen hem met zijn verloren documenten, waardoor hij niet alleen zijn identiteitspapieren, maar ook zichzelf kon terugvinden.
Iryna begrijpt het trauma dat ze bij anderen probeert te genezen – omdat ze het zelf heeft meegemaakt. De 37-jarige psychologe moest in 2014 op de vlucht staan. Vorig jaar moest ze opnieuw haar huis achterlaten. Ze weet wat het betekent om alles te verliezen en wilt er dan ook alles aan doen om mensen in nood te helpen en te ondersteunen.
Door samen te werken met Proliska kan Iryna groepsessies organiseren voor volwassenen en kinderen, waar ze via therapie hun trauma’s een plaats leren geven, zodat ze vooruit kunnen kijken. “De mensen beginnen meer en meer met elkaar in gesprek te gaan en worden meer open en minder gestresseerd. Ze delen hun verhalen over wat ze gezien hebben en hoe ze zich voelen,” stelt Iryna vast.
Het is die “onmiddellijke, positieve impact” die ze elke dag tijdens de sessies ziet, die haar inspireert om haar werk verder te zetten.
Stroomonderbrekingen, luchtsirenes en raketaanvallen: het zijn een dagdagelijkse realiteit geworden voor Viktoriia, een 28-jarige Protection Officer in Dnipro. Viktoriia ging in april vorig jaar aan de slag bij UNHCR nadat ze door de gevechten in Donetsk noodgedwongen haar huis moest achterlaten.
Hoewel Viktoriia dezelfde bedreigingen en moeilijkheden moet doorstaan als de mensen die ze ondersteunt, komen zij toch altijd op de eerste plaats te staan bij haar. “Mijn grootste angst is dat ik geen tijd meer zou hebben om iemand te helpen. Ik blijf gemotiveerd om mensen zo snel mogelijk uit deze situatie te kunnen halen,” zegt ze. “Telkens wanneer ik iets goeds doe of mensen zelfs maar een kortstondig moment van vreugde kan bezorgen en hen eraan kan herinneren dat ze niet alleen zijn of vergeten zullen worden, geeft dat betekenis aan mijn leven.”
Voor mensen die door oorlog op de vlucht moesten slaan, zijn veiligheid en bescherming nog maar de eerste stap. “Mensen weten niet waar en hoe ze hulp kunnen krijgen,” vertelt Viktoriia. “De belangrijkste basisbehoeften zijn geld, voedsel, huisvesting en medicatie. Het is mijn taak om hen te helpen om die problemen op te lossen.”
Deel op Facebook Deel op Twitter
