Van links naar rechts: Alina Kokhanko, vluchteling uit Oekraïne en voorzitter van het Ukrainian Voices Refugee Committee, Ahmad Wali Ahmad Yar, voormalig vluchteling uit Afghanistan, doctoraatsstudent aan de Vrije Universiteit Brussel en voorzitter van het Umbrella Refugee Committee en Alphonse Munyaneza, UNHCR's Senior Community-Based Protection Officer. © UNHCR/Nina Daelemans
Door Frederik Bordon en Benjamin Mason, Brussel
Op een steenworp verwijderd van het Europese Parlement in Brussel, in wat ooit een doodgewoon kantoorgebouw was, bevindt zich nu een levendig gemeenschapscentrum dat gerund wordt door vluchtelingen. Binnen zitten vluchtelingen rond een tafel in een geïmproviseerd kantoor. Ze bespreken er samen met hun partners van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, uiteenlopende beleidsinitiatieven, waaronder toegang tot huisvesting.
“We wilden vluchtelingen betrekken bij de beleidsvorming en hun stem laten horen bij het vinden van oplossingen, maar ook vluchtelingen de kans geven om elkaar te helpen. Zonder de betrokkenheid van vluchtelingen zouden we een groot deel van de oplossing onbenut laten”, zegt Ahmad Wali Ahmad Yar, voormalig vluchteling uit Afghanistan en doctoraatsstudent aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB).
Deze samenwerking tussen de lokale overheid en de vluchtelingengemeenschappen is niet van de ene op de andere dag tot stand gekomen. Het is het resultaat van een baanbrekend en voortdurend evoluerend project rond vluchtelingenbeleid. Het project ging in 2019 van start als onderdeel van UNHCR’s werk om de stem van vluchtelingen op de voorgrond te plaatsen in alle regeringsbesluiten die op hen betrekking hebben. Het resultaat was de oprichting van het allereerste vluchtelingencomité in België, bestuurd door LGBTQI+-vluchtelingen.
Vandaag telt Brussel tien vluchtelingencomités, die Afghanistan, Syrië, Irak, Burundi, Eritrea, Somalië en Oekraïne vertegenwoordigen, alsook het ’Rainbow Refugee Committee’ en het Vrouwenvluchtelingencomité. Ahmad Wali maakt al vanaf het begin deel uit van het project en is nu ook voorzitter van het overkoepelende vluchtelingencomité, het ‘Umbrella Refugee Committee’, dat alle comités samenbrengt en vertegenwoordigt in onderhandelingen met de lokale overheden.
De voorbije jaren zijn de comités in gesprek gegaan met lokale overheden over de integratie van vluchtelingen. Vluchtelingen werden actief betrokken bij onderhandelingen en beslissingen rond toegang tot onderwijs, gezondheidszorg, werk en huisvesting. Op die manier kan het Brussels Hoofdstedelijk Geweest de noden van vluchtelingen beter begrijpen en kan er samen met de vluchtelingengemeenschappen naar oplossingen gezocht worden om de obstakels waarmee ze geconfronteerd kunnen worden in hun nieuwe thuis, te overkomen.
“Toen COVID-19 uitbrak, hebben wij als Vluchtelingencomités enquêtes uitgevoerd om de problemen en prioriteiten voor de verschillende gemeenschappen in kaart te brengen. Het was zeer interessant om te ontdekken dat die problemen en prioriteiten voor elke vluchtelingengemeenschap anders waren,” legt Ahmad Wali uit.
In 2022, met de aankomst van vluchtelingen uit Oekraïne in Brussel, werd het ‘Ukrainian Voices Refugee Commitee’ opgericht, dat voortbouwde op de ervaringen van de reeds bestaande Vluchtelingencomités. Alina Kokhanko, die kort na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne als vluchteling samen met haar moeder en dochter in Brussel aankwam, heeft heel snel de leiding op zich genomen om de Oekraïense vluchtelingengemeenschap te ondersteunen en is ondertussen voorzitter van het ‘Ukrainian Voices Refugee Committee’:
“Ik vond het erg belangrijk om te zien hoe mensen opnieuw gelukkig konden worden zodra ze een manier hadden gevonden om te integreren en hier in Brussel een nieuw, normaal leven op te bouwen,” legt Alina uit.
Kelly T. Clements, UNHCR Deputy High Commissioner, and Elizabeth Tan, director of UNHCR's International Protection Division, speak to refugees from Ukraine and other regions at the Community Centre. © UNHCR/Frederik Bordon
Ahmad Wali Ahmad Yar, voorzitter van het Umbrella Refugee Committee en Alina Kokhanko, voorzitter van het Ukrainian Voices Refugee Committee bespreken het werk van de vluchtelingencomités in Brussel. ©UNHCR/Nina Daelemans
Ahmad Wali Ahmad Yar, voormalig vluchteling uit Afghanistan, doctoraatsstudent aan de Vrije Universiteit Brussel en voorzitter van het Umbrella Refugee Committee voor het Europees Parlement in Brussel. ©UNHCR/Nina Daelemans
Alina Kokhanko, vluchteling uit Oekraïne en voorzitter van het Ukrainian Voices Refugee Committee, staat samen met haar dochter voor de Europese Commissie in Brussel. ©UNHCR/Frederik Bordon
Naar aanleiding van de komst van vluchtelingen uit Oekraïne benoemde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Pierre Verbeeren tot coördinator van de Oekraïnecrisis. Hij werd aangesteld om een strategie uit te werken voor de opvang en integratie van vluchtelingen uit Oekraïne in Brussel. Die strategie bestond er deels uit om de relatie tussen het ‘Ukrainian Voices Refugee Committee’ en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te bekrachtigen en het comité te betrekken bij het vinden van oplossingen.
“Al snel kwam ik tot de conclusie dat er een manier was om de Oekraïense gemeenschap in te zetten om hun integratie efficiënter te laten verlopen. De strategie die ik aan de Brusselse overheid voorstelde was dus vrij eenvoudig: niets over Oekraïners zonder Oekraïners, Oekraïners op alle niveaus van de besluitvorming, maar ook het betrekken van Oekraïners op operationeel niveau,” verklaart Pierre.
Vanaf het begin leverde de nauwe samenwerking tussen de lokale autoriteiten, het ‘Ukrainian Voices Refugee Committee’ en UNHCR concrete resultaten op, met positieve gevolgen voor zowel vluchtelingen uit Oekraïne als vluchtelingen uit andere delen van de wereld.
“Op operationeel niveau zijn de gevolgen voor vluchtelingenintegratie bijzonder transformatief geweest,” zegt Alphonse Munyaneza, UNHCR Senior Community-Based Protection Officer. “Zeven vluchtelingen uit Oekraïne zijn inmiddels in dienst genomen als overheidsfunctionarissen en werken nauw samen met ministers van de Gewestregering en ambtenaren die verantwoordelijk zijn voor integratie. Ze hebben dus rechtstreeks inspraak in de beslissingen inzake vluchtelingenbeleid.”
“Op operationeel niveau zijn de gevolgen voor vluchtelingenintegratie bijzonder transformatief geweest.”
Momenteel worden er vijf hotels gerund door vluchtelingen, waar zo’n 300 bewoners verblijven, en werd een gemeenschapscentrum geopend, dat in 2022 steun bood aan zo’n 6000 vluchtelingen. In het gemeenschapscentrum hebben vluchtelingen niet alleen toegang tot informatie en diensten van de publieke en de private sector, maar ze krijgen er ook de ruimte om samen te komen, talen te leren, te werken en te sporten. Bovendien krijgen kinderen er de vrijheid om weer kind te kunnen zijn.
“Deze situatie is soms erg zwaar voor onze kinderen. Hier worden ze ondersteund en kunnen ze met elkaar praten, lessen volgen, spelen en samen tijd doorbrengen,” vertelt Alina.
Het werk van de vluchtelingencomités vormt een aanvulling op het nationale, regionale en lokale beleid. Zo vergemakkelijken de comités procedures van verschillende overheidsinstanties. Het werk van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een mooi voorbeeld van hoe vluchtelingen, met de steun van de lokale autoriteiten en UNHCR, een actieve rol kunnen spelen bij het vormgeven van het beleid dat hen rechtstreeks aanbelangt, en bij het vinden van oplossingen.
Deze inclusieve aanpak is een win-winsituatie voor zowel de vluchtelingen als de gemeenschappen die hen opvangen. Vluchtelingen krijgen de kans om integratie in eigen handen te nemen en hun stem te laten horen, zodat regeringen oplossingen beter kunnen afstemmen op de noden van vluchtelingen.
“Hopelijk kunnen we dit in de toekomst uitbreiden naar andere Europese landen en andere regio’s in de wereld, want dit zou de problemen fundamenteel kunnen oplossen,” sluit Ahmad Wali af.
Deel op Facebook Deel op Twitter
