Za’atari vluchtelingenkamp in Jordanië: 10 feiten na 10-jarig bestaan

Tien jaar geleden staken 450 Syrische vluchtelingen op een nacht de grens over van Syrië naar Jordanië. Ze waren op de vlucht voor het conflict in hun land. Later op diezelfde dag werden zij de eerste inwoners van het nieuwe Za’atari vluchtelingenkamp in het noorden van Jordanië.

Tegen het einde van het jaar was de bevolking in het kamp gestegen tot 120.000. De tenten die in de eerste weken en maanden onderdak boden, werden vervangen door duizenden containerwoningen. Scholen en ziekenhuizen werd gebouwd om aan de noden van de inwoners tegemoet te komen, en kleine winkels en bedrijven – geleid door ondernemende vluchtelingen – zagen het licht.

Tien jaar sinds het kamp de deuren opende, is de bevolking gestabiliseerd rond zo’n 80.000 mensen. Het blijft het grootste vluchtelingenkamp in het Midden-Oosten en één van de grootste ter wereld. Het staat symbool voor de aanslepende Syrische vluchtelingencrisis.

Hier zijn 10 feiten die je moet weten over het Za’atari kamp.

1. Tenten werden vervangen door 25,000 geprefabriceerde woningen

De eerste vluchtelingen die toekwamen in het kamp kregen tenten van UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, als onderdak en bescherming tegen de genadeloze zomertemperaturen. In 2013, werden de tenten vervangen door caravans. Die caravans gaan zo’n zes tot acht jaar mee, wat betekent dat de meesten van hen nu nodig aan reparatie toe zijn. Volgens een recente evaluatie, hebben 70% van de woningen nu muren, vloeren en plafonds die ondermaats beschouwd worden.

2. Meer dan 20.000 geboortes werden genoteerd in het kamp

Dit betekent dat ze elke week 40 baby’s geboren worden in het kamp. De helft van de bevolking van het kamp bestaat uit kinderen en velen van hen zijn het kamp nog nooit uit geweest. Alle diensten die kinderen nodig hebben – van gezondheidzorg tot gemeenschapscentra en scholen – worden voorzien in het kamp. Onderwijs wordt georganiseerd door het Jordaanse ministerie van onderwijs.

3. Er is een bruisende marktstraat met maar liefst 1.800 winkels

De straat is bijna drie kilometer lang en loopt door het centrum van het kamp. Je kan er alles vinden van groente- tot fietsenwinkels, allemaal geleid door vluchtelingen. Het wordt de “Sham Elysees” genoemd – een woordspeling op “ash-Sham”, een Syrisch woord voor Damascus, en de beroemde Parijse boulevard, de Champs-Élysées. De ondernemingsgeest van de vluchtelingen in Za’atari werd internationaal nieuws. Dankzij handelsrelaties met lokale Jordaanse ondernemingen en leveranciers in de nabijgelegen stad Mafraq, is er een constante stroom aan vrachtwagens van en naar het kamp.

4. Acht medische diensten voorzien gratis zorg

Doorheen het kamp zijn er basisgezondheidszorg centra geleid door een resem internationale en lokale organisaties. Ze voorzien zorg ter plaatse en hebben ziekenwagens die ter hulp kunnen komen elders in het kamp. Elke maand worden er zo’n 25.000 medische consultaties gehouden. De meest serieuze gevallen worden doorgestuurd naar Jordaanse ziekenhuizen in nabijgelegen steden.

5. Meer dan 30 organisaties werken in het kamp

Alles in goede banen leiden in het kamp is een hele opdracht. 32 verschillende VN agentschappen en ngo’s hebben bijna 1.200 werknemers in het kamp. Coördinatie is cruciaal om te zorgen dat alles vlot verloopt, van cash bijstand en het onderhoud van woningen, tot beschermingsdiensten en gezondheidzorg. UNHCR leidt deze activiteiten in samenwerking met de Jordaans overheid.

6. Water is schaars

Jordanië is het tweede meest waterarme land ter wereld. In het kamp, dat in het dorre noordoosten van het land gelegen is, is water dus ook schaars. Al zijn de woningen in het kamp nu aangesloten op water, 30% van de huishoudens zegt dat het onvoldoende is om al hun noden te dekken.

7. Za’atari kamp is aangesloten op zonne-energie

In 2017 werd er een elektriciteitscentrale op zonne-energie geopend in het kamp, om groene energie en elektriciteit te leveren aan vluchtelingengezinnen. De centrale werd ontworpen om 12 uur per dag elektriciteit te voorzien en veranderde het leven in het kamp volledig. De markt kon nu ’s nachts openblijven en het werd veiliger om na het donker op straat te komen. In de voorbije maanden heeft UNHCR de elektriciteitslevering echter moeten terugschroeven naar negen uur, om kosten te drukken terwijl vraag naar elektriciteit een hoge vlucht nam.

8. Slechts 4 percent van alle vluchtelingen hebben een werkvergunning

Syrische vluchtelingen kunnen werkvergunningen krijgen om te werken in Jordanië voor elke sector die openstaat voor niet-Jordaniërs, zoals de landbouwsector, bouwsector en primaire industrie. Maar vandaag heeft slechts vier percent van alle vluchtelingen van werkende leeftijd in Za’atari een vergunning. De pandemie heeft nog steeds een voelbare impact op de Jordaanse economie en een tekort aan werkgelegenheid voor zowel vluchtelingen als Jordaniërs leidt ertoe dat meer inwoners terugvallen op hoog-risico beroepen of in de schulden raken. Twee derden van de gezinnen in Za’atari zeggen schulden te hebben.

Lees ook: UNHCR en economische integratie

9. Cash geld wordt vervangen door online betalingen

Elk kwartaal voorziet UNHCR alle vluchtelingen in het kamp van cash bijstand om hen te helpen hun basisnoden te dekken. Over de voorbije maanden is cash geld grotendeels vervangen geweest door mobiel geld. 95 percent van vluchtelingenhuishoudens hebben een mobiele portemonnee. Deze innovatie staat vluchtelingen toe om digitale betalingen te maken en geld te sparen voor de toekomst.

Lees ook: UNHCR en cash bijstand

10. Meeste vluchtelingen willen ooit terug naar huis keren

Uit enquêtes blijkt dat de meerderheid van de inwoners van het kamp nog steeds terug willen keren naar Syrië in de toekomst. Ook al geloven de meesten van hen dat het momenteel nog niet veilig genoeg is, blijft het verlangen naar thuis groot – zelfs bij de jongere generatie die nog nooit hun thuis gezien hebben. Tradities worden doorgegeven doorheen de generaties en houden Syrische cultuur en erfgoed in leven in het kamp, deels dankzij de sterke gemeenschapszin die over de voorbije 10 jaar gegroeid is in het kamp.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd door UNHCR op 29 juli 2022.