Yazidische dokter brengt de zielen van voormalige IS-gevangenen weer tot leven

Genesteld op haar zetel in het zachte licht van een sfeerlamp, een notitieboekje op haar knieën, neemt ze tijd aan het einde van de dag om de schrijnende verhalen in zich op te nemen. Deze verhalen zijn afkomstig van ontsnapte Yazidi-vrouwen die uit hun huizen in Noord-Irak werden ontvoerd en door ISIS werden gevangen gehouden.

Sinds ze vier jaar geleden haar carrière wijdde aan het helpen van gevanggengenomen Yezidi vrouwen, heeft de 40-jarige gynaecoloog meer dan duizend overlevenden geholpen. Het opschrijven van de gruwelijke verhalen werd voor haar een persoonlijk herstel, deels therapeutisch, deels als waardevolle getuigenis.

“Ik heb meer dan 200 verhalen opgeschreven. Ik heb het gevoel dat ik dit voor de geschiedenis moet vastleggen”, legt Hasan uit. “Anders zou ik thuiskomen, huilen en nadenken over alles wat ik heb gehoord. Het beïnvloedde me psychisch. Ik ben ook Yazidi en een vrouw. Het opschrijven van hun verhalen helpt me om een deel van dat trauma te verwerken.”

De Yazidi-gemeenschap uit Sinjar, in het noordwesten van Irak, waar de oude religie zijn wortels heeft in het soefisme en het zoroastrianisme, werd in augustus 2014 door de militante groepering aangevallen. Gewapende strijders scheidden mannen en jongens ouder dan 12 jaar van hun families en doodden diegenen die weigerden hun geloof aan te nemen.

“Ik zou thuiskomen, huilen en nadenken over alles wat ik had gehoord. Het beinvloedde me psychisch.”

Er wordt geschat dat meer dan 6.000 Yazidi-vrouwen en -meisjes werden ontvoerd en verkocht als slaven, en maanden of zelfs jaren in gevangenschap werden vastgehouden. Velen werden gevangen gehouden, gemarteld en systematisch verkracht,  als onderdeel van een vervolgingscampagne die de VN beschouwt als een genocide en een misdaad tegen de menselijkheid. Tot op de dag van vandaag is het lot van meer dan 1.400 Yazidi-vrouwen onbekend.

Hasan werkte in een ziekenhuis in Baashiqa – een stad 14 kilometer ten noordoosten van Mosul – toen het gebied ten prooi viel aan de militanten. Toen zij en haar familie naar Duhok, in de regio Koerdistan in Noord-Irak, vluchtten, begonnen ze de berichten te horen dat Yazidi-mannen werden afgeslacht en vrouwen en kinderen werden ontvoerd.

Een paar maanden later hoorde Hasan over twee Yazidi-vrouwen die in Duhok waren aangekomen nadat ze hun ontvoerders waren ontvlucht.  Bij het zoeken naar hen, veranderde ze onbewust de loop van haar eigen leven.

“Het moment dat de vrouwen aankwamen in Duhok na hun ontsnapping, begon mijn werk. “, zegt Hasan. “Ik zag onmiddellijk dat ze gebroken waren. Ze hadden al het vertrouwen in mensen verloren, dus probeerde ik om dat vertrouwen weer op te bouwen.”

“Ik benaderde de vrouwen en moedigde hen aan om hulp en behandeling te zoeken. Ik gaf hen mijn telefoonnummer en bouwde langzaam vertrouwen op. Het duurde niet lang voordat vrouwen, die pas ontsnapt waren, me zelf begonnen te bellen.”

Haar werk was in eerste instantie geheim omdat mensen moeite hadden met wat er was gebeurd. Toen de omvang van de wreedheden tegen de gevangenen duidelijk werd, riepen religieuze en sociale leiders op om de ontvoerde vrouwen weer welkom te heten in de gemeenschap.

“De Yazidi-gemeenschap speelde een grote rol. Zij waren de eersten die deze vrouwen terug verwelkomden”, legt Hasan uit. “Acceptatie door hun families en steun van de gemeenschap was een belangrijke stap, maar ze hadden meer nodig.”

Haar ervaring als gynaecoloog bleek essentieel, maar al snel werd duidelijk dat de behoeften van de overlevenden veel verder gingen dan enkel hun fysieke behandeling. “De meeste vrouwen hadden medische klachten. . Velen hadden seksueel overdraagbare aandoeningen als gevolg van de talrijke verkrachtingen. Maar vooral psychologisch gezien was de toestand van de overlevenden zeer slecht.”

“Ik had geen magische behandeling, maar als vrouw en Yazidi zag ik dat de meeste overlevenden me vertrouwden.”

“Ik had geen magische behandeling, maar als vrouw en Yazidi zag ik dat de meeste overlevenden mij vertrouwden.”

Hasan bouwde voort op de relaties die ze kon smeden en begon meer tijd te besteden aan het bezoeken van overlevenden bij hun thuis, waar ze zich het veiligst voelden. Twee jaar geleden richtte ze haar eigen NGO op: Hope Makers for Women. Deze NGO biedt medische en psychologische ondersteuning aan vrouwelijke overlevenden die in kampen wonen, opgezet om ontheemde Yazidi’s te huisvesten.

Op een vroege winterochtend in een tentenkamp in de buurt van Mosul Dammeer, brengt Hasan een van haar vaste bezoeken. Ze wordt als familie begroet door een groep lachende Yazidi-vrouwen, die haar knuffelen en kussen. Later bezoekt ze een van haar vaste patiënten, een jonge vrouw die bijna drie jaar lang samen met haar drie dochters gevangen werd gehouden.

“Het leven was erg moeilijk nadat we aan ISIS ontsnapt waren, in het begin durfde ik niet eens mijn tent uit te gaan,” legt de jonge moeder uit. “Hasan stelde zich volledig ter beschikking van ons. Ze behandelde ons en zorgde voor ons. De dokter hielp me een kracht te vinden waarvan ik niet wist dat ik die had”.

Hasan wijst op de moeilijke levensomstandigheden van veel overlevenden, waardoor herstel is lastig is. “De vrouwen zijn aan ISIS ontsnapt om vervolgens  twee of drie jaar in een tent in een kamp zonder werk door te brengen – niet een goede situatie om echt herstellen?”

Naast het bieden van voortdurende humanitaire hulp aan ontheemde Yazidi’s heeft UNHCR – het VN Vluchtelingenagentschap – samengewerkt met partnerorganisaties om uniforme normen voor counseling op te stellen, zo dat Yazidi-vrouwen en -meisjes allemaal voldoende zorg krijgen.

Hasan geeft aan  dat de internationale steun voor de Yazidi’s moet worden gehandhaafd zodat de vrouwen  echt kunnen herstellen van de misdaden die tegen hen zijn begaan. “De internationale steun voor de Yazidi’s is sinds de bevrijding van Mosul afgenomen. Sommige organsaties, zoals UNHCR en UNFPA, bieden nog steeds hulp aan, maarde internationale steun voor de Yazidi’s is afgenomen. Ik ben bang dat deze steun in de toekomst volledig zal verdwijnen.”

“Ieder van ons heeft zoveel mogelijk met ISIS gevochten als ze kon, maar jullie hebben met het krachtigste wapen gevochten op de dag dat jullie besloten hebben om ons te behandelen. Dit bracht onze ziel weer tot leven.”

Hasan roept de internationale gemeenschap op om meer hervestigingsplaatsen aan te bieden aan de overlevenden van Yazidi die ervoor kiezen om elders een nieuwe start te maken. de vrouwen die ervoor kiezen om in Irak te blijven, hebben financiële steun nodig om hun leven buiten de kampen op te bouwen. Met  opleidingen en programma’s zodat ze aan het werk kunnen en hun economische vooruitzichten kunnen  verbeteren.

Hasan zelf zal de Yazidi overlevenden en anderen die soortgelijke ervaringen hebben meegemaakt, blijven helpen. “Dit is wat ik nu met mijn leven wil doen. Ik ben dokter geworden om voor mensen te zorgen en mensen in nood te helpen. Ik ben nog steeds arts, maar ik ben van het ziekenhuiswerk naar humanitair werk gegaan.”

Naast haar schriften vol met verhalen over lijden en pijn ligt er nog een ander boek dat Hasan herinnert aan het doel achter het leven dat ze heeft gekozen. Een van de eerste overlevenden met wie ze werkte was de auteur en Nobelprijswinnaar Nadia Murad, die zes maanden geleden Hasan een kopie van haar memoires stuurde.

Een handgeschreven berichtje in het boek: “Aan de liefste Dr. Nagham. Ieder van ons vocht zo veel als ze kon tegen ISIS, maar jullie bevochten ze met het krachtigste wapen op de dag dat jullie besloten om ons te behandelen. Dit bracht onze ziel weer tot leven.”