Met wereldwijd bijna 60 miljoen mensen op de vlucht en boten die dagelijks de Middellandse Zee oversteken, worden de termen ‘vluchteling’ en ‘migrant’ alsmaar meer door elkaar gebruikt in de media en het publieke debat. Maar is er een verschil tussen beide termen, en maakt het uit welk van beide je gebruikt?
Vluchteling of migrant: welke benaming is correct?
Ja, er is een verschil. De twee termen hebben een verschillende betekenis en hen met elkaar verwarren leidt tot problemen voor beide bevolkingsgroepen.
Dit is waarom:
Vluchtelingen onvluchten gewapende conflicten of vervolging. Op het einde van 2014 waren er wereldwijd 19.5 miljoen vluchtelingen. De situatie waarin deze mensen zich bevinden is vaak zo gevaarlijk en ondraaglijk dat ze nationale grenzen oversteken om zo veiligheid te zoeken in naburige landen. Zo proberen ze internationaal erkend te worden als vluchtelingen en hulp te krijgen van staten, UNHCR en andere organisaties. Zij worden erkend als vluchtelingen, net omdat het zo gevaarlijk is voor hen om terug naar huis te keren. Het zijn mensen voor wie een weigering tot asiel mogelijk dodelijke gevolgen heeft.
De vluchtelingendefinitie en –bescherming ligt vast in het internationale recht. De Vluchtelingenconventie (1951) en het 1967 Protocol, net als ook andere rechtsteksten, zoals de OAU vluchtelingenconventie van 1969 blijven de hoekstenen van de moderne vluchtelingenbescherming. De juridische beginselen waarin ze verankerd zijn hebben bovendien hun weg gevonden naar andere internationale, regionale, en nationale wetten en praktijken. De Conventie uit 1951 bepaalt wie vluchteling is en zet de basisrechten uiteen die staten aan vluchtelingen moeten waarborgen. Een van de meest fundamentele principes in internationaal vluchtelingenrecht is dat ze niet uitgewezen of teruggestuurd mogen worden als daardoor hun leven en vrijheid in gevaar komt.
De bescherming van vluchtelingen omvat vele aspecten: vluchtelingen mogen niet teruggestuurd worden naar de gevaren die ze ontvluchtten, men moet vluchtelingen toegang verschaffen tot faire en efficiënte asielprocedures; de mensenrechten van de vluchtelingen moeten gerespecteerd worden en vluchtelingen moeten in waardigheid en veiligheid kunnen leven terwijl er gezocht wordt naar oplossingen op lange termijn. Eerst en vooral zijn staten verantwoordelijk voor deze bescherming. Daarom werkt UNHCR ook nauw samen met regeringen, en geven hen het nodige advies en steun om hun verantwoordlijkheden in daden om te zetten.
Migranten kiezen zelf om hun huis te verlaten, niet door een onmiddelijk gevaar voor vervolging of dood, maar eerder om hun levens te verbeteren. Sommigen hopen werk te vinden, anderen zijn op zoek naar onderwijs of familiehereniging en andere redenen om te migreren. In tegenstelling tot vluchtelingen die niet veilig kunnen terugkeren, is er geen dergelijk obstakel voor migranten. Als ze ervoor kiezen terug naar huis te keren, zullen ze blijven beschermd worden door hun thuisland.
Voor regeringen is dit een wezenlijk verschil. Landen behandelen hun migranten volgens hun eigen immigratiewetten en -processen. Voor de vluchtelingenbescherming en asiel van vluchtelingen hanteren landen dan weer zowel nationale wetten als internationaal recht. Landen hebben bovendien ook specifieke verantwoordelijkheden tegenover iemand die asiel aanvraagt op hun bodem of aan hun grenzen. UNHCR helpt landen daarom om te gaan met hun verantwoordelijkheden omtrent asiel en vluchtelingenbescherming.
Politiek heeft raakpunten met dergelijke debatten. Vluchtelingen en migranten verwarren kan serieuze gevolgen hebben voor de levens en de veiligheid van vluchtelingen. De twee termen door elkaar halen kan de aandacht wegtrekken van de specifieke juridische bescherming die vluchtelingen nodig hebben. Het kan de publieke steun voor vluchtelingen ondermijnen, evenals voor asielinstanties, net op een moment dat meer vluchtelingen dergelijke bescherming nodig hebben. We moeten alle mensen met respect en waardigheid behandelen. We moeten verzekeren dat de mensenrechten van migranten worden gerespecteerd. We moeten ook een correct juridisch antwoord bieden voor vluchtelingen, net door hun bijzonder positie.
Terug naar Europa en de grote aantallen mensen die dit en de voorbije jaren aankwamen op bootjes in Griekenland, Italië en elders. Wie zijn zij? Vluchtelingen of migranten?
Beiden. De meerderheid van de mensen die dit jaar in Italië en Griekenland aankwamen, komen van landen in oorlog of uit andere landen die vluchtelingen voortbrengen en die dus nood hebben aan internationale bescherming. Toch komt een kleiner aantal van elders, en voor hen zou de term ‘migrant’ correct zijn.
Dus, bij UNHCR zeggen we ‘vluchtelingen en migranten’ wanneer we verwijzen naar de verplaatsingen van mensen via zee of in andere situaties waarbij beide groepen aanwezig zijn – bijvoorbeeld mensen uit Zuidoost-Azië, die zich verplaatsen met boten. We zeggen ‘vluchtelingen’ wanneer we mensen bedoelen die oorlog of vervolging ontvluchten door internationale grenzen over te steken. We zeggen ‘migranten’ wanneer we mensen willen aanduiden die verhuizen voor redenen die niet in de juridische definitie van een vluchteling staan. Wij hopen dat anderen hetzelfde doen. Woordkeuzes doen er namelijk toe.
Deel op Facebook Deel op Twitter
