Het JPO-programma, waarbij jonge professionals een verschil maken in het leven van mensen op de vlucht in de DRC

Maarten Loeckx heeft drie jaar als Junior Professional Officer (JPO) gewerkt voor UNHCR, de VN-Vluchtelingenorganisatie, in Goma, in het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC). Hij was er betrokken bij het bieden van humanitaire hulp en het monitoren van de mensenrechtensituatie van vluchtelingen en intern ontheemden in één van de meest complexe humanitaire crisissen ter wereld. Het Belgische JPO-programma bood hem de kans om hands-on ervaring op te doen binnen de Verenigde Naties en zich in te zetten om de levensomstandigheden van kwetsbare bevolkingsgroepen in de DRC te verbeteren. Nu hij terug is in België, spraken we met hem af om meer te weten over zijn ervaringen in Oost-Congo, hoe UNHCR werkt aan een betere bescherming van mensen op de vlucht en de uitdagingen waarmee UNHCR te maken heeft in de DRC.

Wat is het Junior Professional Officers (JPO) programma en hoe ben je er terechtgekomen? 

Het JPO-programma is gericht op het binnenbrengen van nieuw talent en nieuwe ideeën binnen de VN. Voor de VN, en in dit geval UNHCR, betekent het dat ze personeel krijgen dat door nationale overheden wordt gesponsord. Voor de deelnemer, zoals ik, biedt het programma uitgebreide training en hands-on ervaring, waardoor je je carrière binnen de VN kunt opbouwen. Het was voor mij een geweldige kans om praktische ervaring op te doen en mijn loopbaan binnen de VN te lanceren. Het JPO-programma biedt dus voor alle partijen een meerwaarde.

Hoe heeft het programma bijgedragen aan het aanpakken van de noden van vluchtelingen en intern ontheemden in de DRC? 

In Goma, in het oosten van de DRC, hebben we te maken met een zogenaamde “protection crisis” als gevolg van gewapende conflicten en mensenrechtenschendingen. In die regio voorziet UNHCR mensen op de vlucht van basisvoorzieningen, zoals onderdak, maar we informeren mensen ook over hun rechten en plichten. We bouwen kampen, bieden humanitaire hulp en monitoren mensenrechtenschendingen om kwetsbare groepen te beschermen tegen geweld en uitbuiting.  

In Goma heb ik gezien dat basisvoorzieningen en veiligheid samengaan. Mensen op de vlucht die in tenten wonen in een vluchtelingenkamp zonder straatverlichting zijn heel kwetsbaar voor nieuwe gevaren, waaronder seksueel en gendergerelateerd geweld. Het JPO-programma hielp mij om deze gevaren te begrijpen en een actieve rol te spelen in het bieden van essentiële hulp. 

Maarten deelt zijn ervaring als JPO bij UNHCR in Goma

Hoe ondersteunt UNHCR vluchtelingen en intern ontheemden in het oosten van de DRC, en wat was jouw rol hierin? 

UNHCR in Goma is verantwoordelijk voor humanitaire hulp in Noord- en Zuid-Kivu, twee van de zwaarst getroffen provincies in Oost-Congo. Er zijn bijna zeven miljoen intern ontheemden in Congo, waarvan de meesten zich in die oostelijke provincies bevinden. UNHCR werkt eigenlijk op twee niveaus. Eerst en vooral, is UNHCR heel actief op het praktische, humanitaire niveau, in het bieden van onderdak, ook wel shelter genoemd. We kunnen tot 250 tenten per dag bouwen. Op een week kunnen we er zo voor zorgen dat duizenden mensen op de vlucht, waaronder vele families, een dak boven hun hoofd hebben. Daarnaast zorgen we ervoor dat mensen basisvoorzieningen, zoals dekens, matjes en een kookset, hebben. 

Ten tweede, werkt UNHCR ook rond de mensenrechten van mensen op de vlucht. Dat valt onder ons protection werk. We registreren mensenrechtenschendingen aan de hand van statistieken, maar ook door in gesprek te gaan met de mensen op de vlucht. We begeleiden hen om te spreken met autoriteiten en zorgen ervoor dat deze groepen van ontheemden een stem hebben binnen de gemeenschap waar ze worden opgevangen. 

Als JPO heb ik de leiding genomen over het Protection Monitoring project. Samen met een NGO hebben we een monitoring gedaan van de mensenrechtenschendingen waarmee mensen op de vlucht geconfronteerd worden. De bedoeling daarvan is om aan de overheid, zowel nationaal als lokaal, maar ook aan andere humanitaire organisaties, te communiceren wat de concrete oorzaken zijn van de problemen van de mensen, waar ze in gevaar zijn en welke specifieke noden ze hebben.  

“We hebben een verrassend grote impact gehad binnen het humanitaire systeem, omdat we statistisch en via interviews geanalyseerd hebben met welke kwetsbaarheden mensen op de vlucht geconfronteerd worden” 

Een concreet voorbeeld daarvan is vrouwen die gevaar liepen bij het houtsprokkelen omdat ze dan ten prooi kunnen vallen aan bandieten of gewapende groepen. Door naar deze vrouwen te luisteren en met hen in gesprek te gaan tijdens focusgroep discussies, kunnen oplossingen gevonden worden zoals bijvoorbeeld alternatieve brandstof om te koken waardoor de vrouwen geen hout meer hoeven sprokkelen. Met kleine aanpassingen kan je de veiligheid van deze mensen enorm verbeteren. Het geeft voldoening om op een wetenschappelijke en heel impactvolle manier te werken.

Hoe kan de internationale gemeenschap, en België in het bijzonder, vluchtelingen en ontheemden in de DRC blijven steunen? 

De humanitaire crisis in het oosten van Congo blijft helaas onderbelicht. UNHCR en andere VN-organisaties kunnen concrete oplossingen bieden, maar er is meer steun nodig. Ten eerste is het belangrijk om diplomatieke oplossingen voor de conflicten te blijven ondersteunen. Ten tweede moeten we de illegale wapen- en grondstoffenstromen aanpakken, die de conflicten blijven voeden. Ten derde is het essentieel om voldoende fondsen vrij te maken voor humanitaire hulp, zodat we snel kunnen reageren op crisissituaties. Ten slotte moeten internationale relaties en onderhandelingen altijd gebaseerd zijn op rechten en het internationale recht. Deze aanpak zorgt voor een meer duurzame en vreedzame oplossing voor de complexe problemen in de DRC.

Wat zijn je plannen en ambities voor de toekomst?   

Ik hoop terug te keren naar het “protection” werk en andere regio’s te verkennen om meer ervaring op te doen in “protection management”. Ik ben ervan overtuigd dat mensenrechten van cruciaal belang zijn voor op regels gebaseerde internationale betrekkingen, en ik zou graag met het team van de Verenigde Naties me blijven inzetten om deze rechten te beschermen.

Meer nieuws uit de DRC